Tureckie zabytki na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO

Poniżej znajdziecie zestawienie miejsc w Turcji, które z uwagi na swoją wartość historyczną lub przyrodniczą (albo też obie na raz) zostały wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Druga lista zawiera obiekty oficjalnie zgłoszone do wpisania i obecnie oczekujące na decyzję UNESCO. Większość z tych miejsc posiada odrębne artykuły na portalu TwS - aby się do nich dostać, wystarczy kliknąć w linki zawarte w tekście lub wypisane pod nim w porządku alfabetycznym.

Tureckie obiekty na liście UNESCO

W celu ułatwienia orientacji obie listy są dodatkowo opatrzone stosownymi mapkami, które mogą ułatwić Wam zaplanowanie sobie trasy zwiedzania pod kątem takich właśnie obiektów. Kto wie, może ktoś zdecyduje się wyruszyć na wyprawę mającą na trasie wszystkie punkty z obu list?

Kryteria brane pod uwagę przy umieszczaniu obiektu na Liście Światowego Dziedzictwa są dostępne w języku polskim na stronie Polskiego Komitetu ds. UNESCO.

Obiekty, które zostały już wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO znajdujące się w Turcji to (w nawiasach podane są daty wpisu na listę):

    • Park Narodowy Göreme i zabytki sztuki naskalnej w Kapadocji (1985)

Jest to jedno z niewielu miejsc wpisanych na listę zarówno z uwagi na niezwykłe walory kulturowe, jak i przyrodnicze. Położony wśród niezwykłych form skalnych będących tworem natury Park Narodowy Göreme kryje, w niewielkich kościółkach wykutych w tufie wulkanicznym Kapadocji, przepiękne freski wczesnochrześcijańskie.

    • Wielki meczet i szpital Divriği (1985)

Położone w Centralnej Anatolii miasteczko Divriği słynie z przepięknego, odrestaurowanego Wielkiego Meczetu (Ulu Cami) oraz przylegającego do niego szpitala psychiatrycznego (Darüşşifa). Wzniesiony w 1228 roku meczet został ufundowany przez lokalnego emira Ahmeta Şaha oraz jego żonę Fatmę Turan Melik. Głównym powodem wpisania kompleksu meczetowego na listę UNESCO były ornamentalne bramy, zdobione reliefami z motywami geometrycznymi oraz inskrypcjami w języku arabskim. Sam meczet jest natomiast bardzo prosty w konstrukcji, z 16 kolumnami oraz fragmentami fresków wewnętrznych.

    • Zabytkowe dzielnice Stambułu (1985)

Miasto o tak bogatej historii jak Stambuł nie mogło nie znaleźć się na liście UNESCO. W tym przypadku lista nie wymienia jednego czy dwóch obiektów, a cały historyczny obszar miasta, wraz ze znajdującymi się na nim zabytkami, takimi jak Hagia Sophia czy Hipodrom. Nic więc dziwnego w tym, że Stambuł został ogłoszony jedną z Europejskich Stolic Kultury w 2010 roku.

    • Hattuşa: stolica Hetytów (1986)

Stanowisko archeologiczne, które niegdyś było stolicą imperium Hetytów. Powodem wpisania na listę UNESCO były: plan miasta, zachowane świątynie, rezydencje królewskie, umocnienia miejskie, bogate zdobienia Bramy Lwów oraz Bramy Królewskiej, jak również sanktuarium skalne w Yazılıkaya, położone około 2 kilometry od Hattuşa.

    • Góra Nemrut (1987)

Góra Nemrut - mauzoleum Antiocha I, władcy z I wieku p.n.e. to jedno z najambitniejszych (lub też najbardziej szalonych) przedsięwzięć tamtych czasów. Ciekawostką jest synkretyczny charakter przedstawionego w postaci ogromnych figur panteonu, a mianowicie zawiera on postaci z religii starożytnej Grecji oraz Persji, co wskazuje na podwójne pochodzenie kultury królestwa Kommageny.

    • Hierapolis-Pamukkale (1988)

Drugie w Turcji miejsce wpisane na listę UNESCO zarówno ze względów przyrodniczych, jak i kulturowych. W sąsiedztwie niesamowitych, wapiennych tarasów Bawełnianej Twierdzy leżą ruiny starożytnego uzdrowiska spa Hierapolis.

    • Ksantos-Letoön (1988)

Ksantos było stolicą antycznej krainy Licji, a Letoön - pobliskim centrum kultu religijnego. Oba miejsca stanowią przykład zespolenia rodzimych tradycji licyjskich z wpływami kultury hellenistycznej. Dodatkowym atutem miejsca są inskrypcje, które, oprócz pomocy w zbadaniu historii Licyjczyków, są cennym źródłem wiedzy o językach starożytnej Anatolii.

    • Miasto Safranbolu (1994)

Stare osmańskie miasto Safranbolu może poszczycić się wspaniale zachowanymi budynkami z epoki sułtanów. Z XIV wieku pochodzą: Stary Meczet, Stara Łaźnia oraz Medresa Süleymana Paszy. Natomiast w XVIII i XIX wieku miasto znajdowało się na głównej trasie handlowej prowadzącej na wybrzeże Morza Czarnego. Bogaci mieszkańcy wznosili wówczas rezydencje z suszonych na słońcu cegieł oraz drewna.

    • Troja - stanowisko archeologiczne (1998)

To miasto-legenda, a właściwie wiele miast wznoszonych na przestrzeni dziejów jedno na drugim. Większość osób zna Troję z kart Iliady, jako scenę wojny z Grekami. Pierwsze wykopaliska prowadził tu Heinrich Schlimann, ale prace archeologiczne trwają po dziś dzień i ciągle przynoszą niespodzianki.

    • Edirne - Meczet Selimiye (2011)

Wybudowany w Edirne, na zlecenie sułtana Selima II, meczet Selimiye, zbudowany przez słynnego architekta Sinana w latach 1568-1574, uznawany jest za główne dzieło tego twórcy, jak również za jedno z najwspanialszych osiągnięć architektury islamskiej.

    • Stanowisko neolityczne Çatalhöyük (2012)

Çatalhöyük to duża osada z czasów neolitu i chalkolitu, położona w pobliżu Konyi, w Centralnej Anatolii, zamieszkana była w okresie od 7500 rok p.n.e. do 5700 rok p.n.e. Jest największą i najlepiej zachowaną osadą neolityczną na świecie.

    • Bergama (2014)

W mieście Bergama (antyczny Pergamon) można odnaleźć ślady archeologiczne sięgające od czasów prehistorycznych, poprzez hellenistyczne, rzymskie, bizantyjskie aż po osmańskie. Najbardziej znanymi miejscami są Asklepion oraz Akropol.

    • Bursa i Cumalıkızık - wczesno-osmańskie osadnictwo miejskie i wiejskie (2014)

Dawna stolica Imperium Osmańskiego - Bursa - stanowi pomnik czasów pierwszych władców z dynastii osmańskiej, natomiast Cumalıkızık (obecnie jedna z dzielnic Bursy) to zachowana w świetnym stanie wieś u stóp góry Uludağ, słynąca z charakterystycznych, kamiennych domów, z których większość jest zamieszkana po dziś dzień.

    • Efez (2015)

Wizyta w Efezie to punkt obowiązkowy wycieczki po Turcji. Dodatkowo warto zobaczyć Świątynię Artemidy oraz Grotę Siedmiu Śpiących położone nieopodal współczesnego miasta Selçuk

    • Mury obronne w Diyarbakır i Ogrody Hevsel (2015)

Bazaltowe mury obronne Diyarbakır to jeden z najwspanialszych punktów wizyty w południowo-wschodniej Anatolii. Widoki na Mezopotamię, które można podziwiać wędrując po obwarowaniach miejskich to niezapomniane przeżycie wizyty w mieście. Dodatkowego dreszczyku emocji dodaje fakt, że Diyarbakır to nieoficjalna stolica tureckich Kurdów.

    • Ani (2016)

Zrujnowane i opuszczone miasto w prowincji Kars na wschodzie Turcji. W czasach świetności Ani było stolicą średniowiecznej Armenii i wznosiło się w nim około tysiąc kościołów. Obecnie zachowały się pozostałości jedynie dziesięciu z nich.

    • Stanowisko archeologiczne Afrodyzja (2017)

Starożytna Afrodyzja jest jednym z najważniejszych stanowisk archeologicznych z okresu greckiego i rzymskiego w Turcji. Słynąca w starożytności z sanktuarium bogini Afrodyty, pozostawała ważnym ośrodkiem kultu od II wieku p.n.e. do VI wieku n.e.

    • Göbekli Tepe (2018)

Położone nieopodal Şanlıurfy stanowisko archeologiczne Göbeklitepe to miejsce pradawnego kultu religijnego. Jego założenie datuje się na 12 tysięcy lat temu. Na miejscu można zobaczyć monumentalne struktury neolityczne zdobione płaskorzeźbami.

    • Stanowisko archeologiczne Arslantepe (2021)

Na tym stanowisku, położonym w pobliżu Malatyi, znaleziono ruiny identyfikowane ze starożytnym miastem Melid. Miejsce to było zamieszkane od okresu Uruk, a od epoki brązu stało się centrum administracyjnym królestwa Isuwa. W XIV wieku p.n.e podbili je Hetyci, którzy uczynili z Melid bazę wojskową. Pod upadku imperium hetyckiego Melid było stolicą niezależnego luwijskiego państwa Kammanu. W tym czasie wzniesiono na jego terenie pałac oraz inne monumentalne budowle.

Tureckie obiekty oczekujące na wpis na listę UNESCO

Poniżej przedstawiamy krótkie opisy miejsc, które oczekują na wpisanie na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. W nawiasach podajemy datę zgłoszenia kandydatury.

Obiekty oczekujące na wpisanie na listę UNESCO

Niektóre z tych miejsc są już ogólnie znane i odwiedzane, ale znajdziemy tu również istne perełki historyczne, które ciągle "ukrywają się" przez turystyką masową. Warto się wybrać na wędrówkę w ich poszukiwaniu, zanim zyskają na popularności!

    • Klasztor Alahan (2000)

Chrześcijański klasztor w Alahan, położony na wybrzeżu Morza Śródziemnego, został zbudowany w V wieku i opuszczony 200 lat później. Jego pozostałości to dwa kościoły, w tym doskonale zachowany Kościół Wschodni. Alahan to miejsce kluczowe dla architektury okresu wczesnobizantyjskiego.

    • Alanya (2000)

Znana przede wszystkim jako wakacyjny kurort Alanya jest również pomnikiem czasów seldżuckich. Do najciekawszych pamiątek z tamtej epoki należą obwarowania twierdzy (kale) oraz ośmiokątna wieża obronna.

    • Starożytne miasta cywilizacji licyjskiej (2009)

Główne miasta należące do Federacji Licyjskiej to: Patara, Ksantos, Pinara, Olympos, Myra, Tlos oraz Phaselis. Umieszczenie wszystkich miejsc związanych z historią Licji na Liście UNESCO motywowane jest unikalnym charakterem tej cywilizacji, której świadectwo stanowią między innymi: budynek parlamentu w Patarze, słynne grobowce licyjskie, domostwa i ruiny miast oraz świątynie.

    • Stanowisko archeologiczne Perge (2009)

Wykopaliska archeologiczne w Perge ujawniły ślady trwałego osadnictwa sięgające wczesnej epoki brązu. W okresie klasycznym Perge było zorganizowane w systemie hippodamejskim, którego autorstwo przypisywane jest Hippodamosowi z Miletu. Obszar miasta został podzielony arteriami komunikacyjnymi wzdłuż osi północ-południe oraz wschód-zachód, a w centralnej części miasta zlokalizowano ośrodek administracyjny, kultowy oraz handlowy. Wszystkie ulice krzyżowały się pod kątem prostym. Na podobnym planie wzniesiono również sam Milet. Perge to klasyczny przykład planowania urbanistycznego w czasach antycznych.

    • Stanowisko archeologiczne Sagalassos (2009)

Stanowisko Sagalassos, położone w prowincji Burdur, około 110 km na północ od Antalyi, to przykład niemal całkowicie zachowanego miasta starożytnego. Niezmiernie rzadkie są przypadki odnalezienia tak kompletnie zachowanych miast, dodatkowo z wieloma warstwami osadnictwa na przestrzeni wieków, gdyż Sagalassos było zamieszkane nieprzerwanie przez co najmniej tysiąc lat (najprawdopodobniej od III wieku p.n.e. do XIII wieku n.e.).

    • Park Narodowy Güllük Dagi - Termessos (2000)

Antyczne miasto Termessos, założone przez mitycznego bohatera Bellerofonta, położone na stokach góry Solymos (obecnie Güllük Dagi), to jedno z najlepiej zachowanych miast antycznych w Turcji.

    • Harran i Şanliurfa (2000)

Oba miejsca zasługują na znalezienie się na Liście UNESCO: Şanliurfa jako biblijne miasto proroków, w którym mieszkali między innymi Abraham i Hiob, a Harran, oprócz wzmianki w Biblii, jest miejscem założenia pierwszego islamskiego uniwersytetu. Dodatkowo słynie z unikalnych domów nazywanych, z racji kształtu, ulami.

    • Pałac Ishaka Pashy (İshak Paşa Sarayı) (2000)

To na wpół zrujnowany pałac oraz kompleks administracyjny położony w Doğubeyazıt (prowincja Ağrı), we Wschodniej Anatolii. Zbudowany został w XVII wieku i w owym czasie pełnił rolę drugiego, po Pałacu Topkapı w Istanbule, centrum administracyjnego w Imperium Osmańskim.

    • Jaskinia Karain (Karain Mağarası) (1994)

Jaskinia Karain to niezwykle ważne stanowisko archeologiczne położone w okolicach wsi Yağca, 27 kilometrów na północny-zachód od Antalyi. Świadectwa archeologiczne dały dowody na to, że jaskinia była zamieszkana od epoki Paleolitu (150-200 tysięcy lat temu). Znaleziska odkryte w jaskini - narzędzia kamienne i kościane - są wystawione w Muzeum Cywilizacji Anatolijskich w Ankarze.

    • Kekova (2000)

Kekova, nazywana również Caravola, to malutka wysepka w okolicach Kaş (starożytne Antiphellos), w prowincji Antalya. Ma powierzchnię 4,5 km² i jest obecnie niezamieszkana. Po północnej stronie wyspy znajdują się, częściowo zatopione, ruiny starożytnego miasta Dolchiste, które zostało zniszczone przez trzęsienie ziemi w II wieku n.e. Ponowny rozkwit miasta nastąpił w czasach bizantyjskich a jego ostateczny upadek był spowodowany najazdami arabskimi.

    • Konya - stolica cywilizacji seldżuckiej (2000)

Starożytna Konya była kolebką wielu cywilizacji. Zamieszkana już w czasach hetyckich (jako Kuwanna), w XII i XIII wieku n.e. była stolicą imperium Turków Seldżuckich i z tego okresu pochodzą gmachy publiczne, mury obronne oraz meczety. Architektonicznie budynki te określa się jako styl turecki, jednakże z widocznymi wpływami perskimi oraz bizantyjskimi.

    • Krajobraz kulturowy Mardin (2000)

Mardin to miasto w południowo-wschodniej Anatolii, które, według przewodnika Lonely Planet, jest "kochane przez wszystkich". Słynie z architektury w stylu arabskim oraz ze strategicznego położenia na zboczach górskich, z których spogląda na równiny północnej Syrii.

    • Seldżuckie Karawanseraje na trasie z Denizli do Doğubeyazıt (2000)

Karawanseraje, które powstały jako nowy rodzaj architektury ze specjalną funkcją społeczną w Azji Centralnej za czasów Karachanidów i Ghaznawidów, zajęły trwałe miejsce w architekturze Anatolii. W czasach seldżuckich te budowane z kamienia konstrukcje, oferowały podróżnym schronienie i wszelkie komforty znane ludziom tamtego okresu czasu. Trasa Denizli-Doğubeyazıt składa się z około 40 karawanserajów, z których 10 jest doskonale zachowanych.

    • Kościół Świętego Mikołaja (2000)

Znajdujący się w Myrze (Licja) kościół świętego Mikołaja był budowany na przestrzeni wielu wieków. Pierwszy kościół powstał w VI wieku n.e., jednakże obecna budowla pochodzi z VIII wieku, a przylegający do niej klasztor - z XI wieku. Niegdyś był tu pochowany sam święty Mikołaj, ale jego szczątki zostały wykradzione w XI wieku przez kupców z Bari i obecnie znajdują się w katedrze w tym włoskim mieście. Renowację kościoła rozpoczął car Rosji Aleksander II w 1863 roku, ale prace nie zostały ukończone. Obecnie trwają prace renowacyjne kościoła, a dodatkowo tureckie Ministerstwo Kultury zezwoliło, po wielowiekowej przerwie, w 2007 roku na celebrowanie Boskiej Liturgii (najważniejszego obrzędu w Kościołach wschodnich) we wnętrzu kościoła.

    • Kościół i Studnia Świętego Pawła oraz sąsiadujące z nimi dzielnice historyczne (2000)

Położone we wschodniej części Wybrzeża Śródziemnomorskiego miasto Tarsus (Tars) ma historię sięgającą siódmego tysiąclecia p.n.e. Od wieków było ważnym przystankiem handlowym. Znane jest głównie jako miejsce narodzin świętego Pawła, jak również jako miejsce pierwszego spotkania Marka Antoniusza i Kleopatry.

    • Klasztor Sümela (Sümela Manastırı) (2000)

Klasztor Sümela, leżący u stóp stromego klifu doliny Altındere w prowincji Trabzon, na wysokości 1200 m n.p.m. to główna atrakcja Parku Narodowego Altındere. Został założony w 386 roku n.e., podczas panowania cesarza Teodozjusza I. Legenda głosi, że lokalizacja została wybrana po odkryciu cudownej ikony Maryi Dziewicy w jaskini górskiej.

    • Nagrobki w Ahlat - urartyjska i osmańska cytadela (2000)

Chociaż historia miasta Ahlat sięga 900 roku p.n.e., jego słynne nagrobki pochodzą z okresu od XII do XV wieku n.e. Posiadają one duże znaczenie w świecie islamu, ze względu na różnicowanie pod względem wyglądu i projektów. W Ahlat znajduje się aż sześć dużych cmentarzy o znaczeniu historycznym.

    • Meczet Eşrefoğlu w Beyşehir (2011)

Pochodzący z XIII wieku meczet Eşrefoğlu w Beyşehir, który reprezentuje wszystkie najważniejsze cechy wczesno-anatolijskiej architektury tureckiej. Jest jednocześnie największym i najlepiej zachowanym meczetem z drewnianymi kolumnami i dachem w całym świecie islamskim.

    • Kościół świętego Piotra w Hatay (2011)

Jeden z najstarszych zachowanych kościołów wczesnochrześcijańskich na świecie, położony w Antakyi (czyli Hatay). Został wykuty w skale w zboczu góry Starius.

    • Aizanoi (2012)

Antyczne miasto Aizanoi położone jest w zachodniej Anatolii, w prowincji Kütahya. W czasach rzymskich było ważnym centrum politycznym i handlowym. Zachowane do naszych czasów fragmenty budowli to, między innymi, świątynia Zeusa, kompleks łączący teatr i stadion oraz tzw. macellum czyli kryty bazar.

    • Zeugma (2012)

Stanowisko archeologiczne w pobliżu Gaziantepu, w południowo-wschodniej Anatolii. W czasach rzymskich Zeugma była ważnym miastem handlowym oraz bazą wojskową. Do dzisiaj zachowały się: hellenistyczna agora, rzymska agora, dwa sanktuaria, stadion, teatr, dwie łaźnie, baza rzymskich legionistów, dzielnica mieszkalna, mury obronne oraz nekropolie.

    • Gordion (2012)

Gordion to dawna stolica antycznej Frygii. Archeologowie odkryli tu aż 18 warstw reprezentujących kolejne cywilizacje, od epoki brązu aż po Rzymian. Główną atrakcją dla turystów jest spuścizna po czasach frygijskich, które najdobitniej symbolizuje tzw. tumulus Midasa, liczący sobie około 2700 lat. Oprócz niego zachowały się fragmenty budowli na akropolu, gdzie ciągle prowadzone są prace archeologiczne.

    • Kompleks Haci Bektaş-ı Veli (2012)

Położony w pobliżu Nevşehir, w Kapadocji, kompleks religijny, na terenie którego pochowany został założyciel i patron zakonu derwiszów Bektaşi. Najwcześniejsze budowle pochodzą z XIII wieku, a najnowsze - z początków wieku XX. Całość stanowi jeden z rzadko spotykanych przykładów dobrze zachowanego kompleksu budynków religijnych czyli külliye, skupionych wokół miejsca kultu.

    • Birgi (2012)

Birgi to małe miasto w prowincji İzmir. Obecna nazwa jest zniekształceniem greckiej, brzmiącej Pyrgion. Birgi słynie z wielu przykładów klasycznej architektury z czasów seldżuckich i osmańskich, w tym medres, grobowców i meczetów.

    • Niğde (2012)

Niğde jest stolicą prowincji o tej samej nazwie w Centralnej Anatolii. Historyczne centrum miasta, położone na wzgórzu Alaeddina, może się poszczycić kilkoma znaczącymi zabytkami, w tym meczetami, krytym bazarem oraz kościołami chrześcijańskimi.

    • Zamek Mamure (2012)

Stojąca na samym wybrzeżu morskim, w pobliżu Anamuru, forteca Mamure jest najlepiej zachowaną oraz największą budowlą tego typu w całym basenie Morza Śródziemnego. Budowla pochodzi z XII wieku i została postawiona przez ormiańskich władców królestwa cylicyjskiego.

    • Mauzoleum Hekatomnusa (2012)

Mauzoleum władcy karyjskiego znajduje się w Milas, w prowincji Muğla. Budowla pochodzi najprawdopodobniej z IV wieku p.n.e. W jej sąsiedztwie znajdują się jeszcze inne zabytkowe obiekty: mur Temenosa i kolumna Menandrosa. Mauzoleum i jego otoczenie są niezwykłym przykładem architektury pogrzebowej w czasów antycznych. Uczeni twierdzą, że wywarło ono znaczący wpływ na projekt słynnego Mauzoleum króla Mauzolosa w Halikarnasie.

    • Beçin (2012)

Antyczne miasto Beçin położone jest w pobliżu Milasu. Najstarsze ślady cywilizacji na tym terenie pochodzą z czasów kolonizacji greckiej, ale najważniejszą rolę miasto odgrywało w XIII wieku n.e. Na terenie twierdzy w Beçin znajdują się pozostałości karawanserajów, kościołów, meczetów, medres oraz łaźni.

    • Odunpazarı (2012)

Historyczna dzielnica Odunpazarı jest częścią miasta Eskişehir. Ta dzielnica, której nazwa oznacza 'targ drzewny', położona na wzgórzu, słynie z historycznej zabudowy. Na terenie Odunpazarı położone są meczety z czasów seldżuckich i osmańskich, tradycyjne domostwa (tzw. konak), centrum tradycyjnego rzemiosła oraz jedyne na świecie Muzeum Pianki Morskiej (tr. Lüle Taşı Müzesi).

    • Yesemek (2012)

Yesemek w prowincji Gaziantep to kamieniołom oraz warsztaty kamieniarzy z czasów hetyckich, a jednocześnie największy odkryty starożytny warsztat rzeźbiarski na terenach Bliskiego Wschodu. Liczba znalezionych na tym terenie rzeźb przekracza 300, a prace wykopaliskowe ciągle trwają.

    • Jezioro Tuz (2013)

Jest to drugie największe jezioro w Turcji (na pierwszym miejscu jest jezioro Van), a jednocześnie jedno z największych słonych jezior na świecie. Sól pozyskiwana z jeziora zaspokaja przeszło 60% tureckiego zapotrzebowania. Okolice jeziora to ważne obszary rozrodu ptactwa, w tym flamingów różowych, gęsi białoczelnych oraz pustułeczek.

    • Antyczne miasto Sardes i okoliczne tumulusy lidyjskie Bin Tepe (2013)

W starożytności miasto Sardes (lub Sardis) było stolicą Lidii, ważnym miastem Imperium Perskiego oraz jednym z pierwszych ośrodków chrześcijańskich w Azji Mniejszej. Najważniejsze budynki na terenie Sardes to: świątynia Artemidy, rafineria złota Paktolus-północ, antyczna synagoga, gimnazjon, kompleks łaźni oraz akropol.

    • Antyczne miasto Laodycea (2013)

Położona na skrzyżowaniu ważnych szlaków handlowych Laodycea (tr. Laodikya) była niegdyś zamożnym miastem, słynącym z czarnej wełny, usług bankowych oraz osiągnięć medycznych. W czasach późnego antyku posiadała liczną wspólnotę żydowską oraz znaczące zgromadzenie chrześcijan. Święty Jan wymienił Laodyceę jako jeden z Siedmiu Kościołów w swojej Apokalipsie.

    • Genueńskie kolonie i fortece na szlakach handlowych z Morza Śródziemnego do Morza Czarnego (2013)

Do tej kategorii zaliczone zostały fortyfikacje w Yoros, Foçy, Çandarlı, Amasrze, Akçakoca i Sinop oraz Wieża Galata w Stambule. W 2020 roku do tej listy dodano twierdzę w Çeşme oraz Gołębią Wyspę w Kuşadası.

    • Antyczne miasto Anazarbus (2014)

Ruiny znane są w Turcji jako Anavarza i leżą na terenie prowincji Adana. Na ich terenie znajduje się antyczny teatr, akwedukty, rzymski łuk triumfalny i kilka kościołów.

    • Antyczne miasto Kaunos (2014)

Kaunos było ważnym miastem portowym, położonym na terenie antycznej Karii (obecnie w pobliżu miasteczka Dalyan, w prowincji Muğla). Najważniejsze budowle w Kaunos to ufortyfikowany akropol, teatr, agora, rzymskie łaźnie, grobowce skalne i świątynie.

    • Antyczne miasto Korykos (2014)

Pod tą nazwą kryją się zabytki na terenie niewielkiego kurortu Kızkalesi, znajdującego się na wybrzeżu Morza Śródziemnego, w prowincji Mersin. Do najważniejszych z nich należą dwie fortece: Zamek Panny i Zamek Korykos.

    • Stanowisko archeologiczne Kültepe-Kanesz (2014)

Kültepe, położone w prowincji Kayseri, składa się ze wzgórza, które powstało przez nawarstwienie się kolejnych osad mieszkalnych oraz usytuowanej u jego stóp dzielnicy asyryjskiej czyli tzw. karum.

    • Miejsca bitew I wojny światowej w okolicach Çanakkale i Gelibolu (2014)

Półwysep Gallipoli był podczas I wojny światowej miejscem zaciętych walk toczonych między wojskami aliantów a oddziałami tureckimi. Obecnie teren te usiany jest cmentarzami poległych żołnierzy oraz stanowi cel pielgrzymek ich potomków, przylatujących do Turcji aż z Australii i Nowej Zelandii.

    • Sanktuarium hetyckie Eflatun Pınar (2014)

W Eflatun Pınar hetyccy rzemieślnicy stworzyli sztuczny zbiornik wodny zasilany z pobliskiego źródła oraz wznieśli z kamienia potężny monument sakralny. Trachitowe bloki ozdobione zostały wyrzeźbionymi postaciami bóstw górskich i wodnych oraz mitologicznych stworzeń będących połączeniem postaci ludzkich i zwierzęcych. Niektórzy badacze przypuszczają, że ta konstrukcja stanowiła podstawę dla monumentalnego posągu, podobnego do znanego niedokończonego monumentu z kamieniołomów w Fasıllar.

    • İznik (2014)

Głównym powodem wizyty w Izniku jest jego ogromne dziedzictwo historyczne: dzieje miasta były burzliwe, a zachowane w nim budowle z różnych okresów historii stanowią żywą ilustrację jego dawnego znaczenia. Co więcej, Iznik jest przepięknie położony nad jeziorem noszącym również nazwę Iznik, a granice miasta ciągle wytyczają mury obronne, których najdawniejsze fragmenty pochodzą z okresu hellenistycznego. Jako pamiątkę z Izniku warto przywieźć sobie lokalne wyroby ceramiczne - tradycja ich produkcji sięga początków XVI wieku n.e.

    • Meczet Mahmut Bey we wsi Kasaba (2014)

Stojący w maleńkiej wiosce Kasaba meczet Mahmut Bey, zbudowany w XIV wieku, to, według wielu podróżników najwspanialszy tego typu budynek drewniany na terenie Turcji. Ciekawostką jest fakt, że wzniesiono go całkowicie bez użycia gwoździ.

    • Grobowiec Ahi Evrena w Kırşehir (2014)

Ahi Evren był działającym na przełomie XII i XII wieku islamskim kaznodzieją i mistykiem. Zginął w Kırşehir, zamordowany przez oddziały mongolskie. Stojące w tym miejscu mauzoleum oraz meczet noszący jego imię upamiętniają tamto wydarzenie, chociaż istnieją poważne wątpliwości, czy Ahi Evren został rzeczywiście pochowany w Kırşehir.

    • Tunel Tytusa (2014)

Tunel ten znajduje się na terenie ruin antycznego miasta nazywanego Seleukeja Pieria, w pobliżu miasta Samandağ, w prowincji Antakya. Tunel ma długość około 1400 metrów, a zbudowano go w okresie rzymskim. Podobno miał służyć zmianie biegu rzeki i zapobiec zamuleniu portu.

    • Meczet Zeynel Abidin i kościół Mor Yakup w Nusaybin (2014)

Te dwie budowle sakralne stanowią świadectwo pokojowej koegzystencji wyznawców islamu i chrześcijaństwa na terenie południowo-wschodniej Anatolii. Budynki oddalone są od siebie o 100 metrów, a od granicy z Syrią dzieli je zaledwie ćwierć kilometra.

    • Seldżuckie medresy w Anatolii (2014)

Pod tym zbiorczym pojęciem kryją się zabytki architektury seldżuckiej, znajdujące się w miastach Konya, Kayseri, Sivas, Erzurum oraz Kırşehir.

    • Kościół Akdamar (2015)

Kościół Akdamar (Świętego Krzyża) jest położony na wyspie Akdamar, na znajdującym się na wschodzie kraju jeziorze Van. Został zbudowany w X wieku przez władców Armenii.

    • Teatr i akwedukty w Aspendos (2015)

Położone w pobliżu Antalyi antyczne miasto Aspendos należy do największych atrakcji turystycznych regionu, a tamtejszy teatr z czasów rzymskich uznawany jest za jeden z najlepiej zachowanych tego typu obiektów na świecie.

    • Kompleks Eshab-ı Kehf Kulliye w Afşin (2015)

Grota i kompleks meczetowy Siedmiu Śpiących położone są w Afşin, w prowincji Kahramanmaraş. To jedno z kilku znajdujących się w Turcji miejsc związanych z legendą o śpiących przez wiele stuleci młodzieńcach - pozostałe znane nam znajdują się w pobliżu Efezu oraz miasta Tarsus.

    • Historyczne miasto Mudurnu (2015)

Pięknie położone w dolinie rzeki Gallos miasteczko znane jest z wielu zabytkowych domów, meczetów i łaźni.

    • Grobowce królów pontyjskich w Amasyi (2015)

Amasya to jedno z najbardziej malowniczych miast Turcji, oferujące podróżnym wspaniałe zabytki i niezapomniane widoki.

    • Górzysta Frygia (2015)

Frygia to historyczna kraina w centralnej Turcji. Jej okres świetności przypadał na VIII-VI wiek p.n.e. kiedy to rozwijała się tu cywilizacja frygijska, która pozostawiła po sobie wiele wspaniałych i tajemniczych monumentów. Do najbardziej znanych należą tumulusy (kopce) dawnych władców w pobliżu stolicy - Gordionu oraz monument naskalny znany jako Yazılıkaya w okolicach miasta Eskişehir.

    • Antyczne miasto Stratonikea (2015)

Rzadko odwiedzane ruiny Stratonikei w prowincji Muğla wynagradzają wytrwałych podróżników wspaniale zachowanymi zabytkami z okresu antycznego oraz osmańskiego.

    • Most w Uzunköprü (2015)

Nazwa Uzunköprü oznacza dosłownie Długi Most, a największą atrakcją miasteczka jest most nad rzeką Ergene, pochodzący z czasów osmańskich i mający aż 1392 metry długości.

    • Grobowiec Ismail Fakirullah w prowincji Siirt (2015)

Monument ten, znajdujący się w prowincji Siirt słynie z mechanizmu odbijania światła związanego z wierzeniami sufickimi.

    • Kompleks pałacowy Yıldız w Stambule (2015)

Położony w Stambule, na wzgórzu nad cieśniną Bosfor pałac był siedzibą rządu osmańskiego oraz rezydencją sułtana Abdülhamida II w latach 1876-1909.

    • Kompleks meczetowy Bajazyda II w Edirne (2016)

Kompleks meczetowy Bajazyda II jest najważniejszym zachowanym zespołem budynków sułtańskich w Edirne. W skład kompleksu wchodzą również hotel dla podróżnych (tabhane), piekarnia, kuchnia dla ubogich (imaret), szpital dla obłąkanych (tımarhane), zwykły szpital (darüşşifa) oraz szkoła religijna (medrese). W budynkach szpitala oraz medresy mieści się obecnie Muzeum Zdrowia (wstęp płatny).

    • Zamek Świętego Piotra w Bodrum (2016)

Zamek Świętego Piotra to najwspanialszy zabytek w Bodrum, a jego wnętrza mieszczą obecnie Muzeum Archeologii Podwodnej. Budowa twierdzy joannitów rozpoczęła się w 1404 roku, pod kierownictwem niemieckiego rycerza, a zarazem architekta Heinricha Schlegelholta. Dekret papieski z 1409 roku gwarantował pracownikom pracującym przy budowie miejsce w Niebie. Do wzniesienia murów twierdzy użyto kamieni pochodzenia wulkanicznego oraz pozostałości z pobliskiego Mauzoleum, dawnego cudu świata.

    • Wielki Meczet w Sivrihisar (2016)

Wielki Meczet w Sivrihisar jest położony w prowincji Eskişehir. Meczet został zbudowany w latach 1231-1232. Jest przedstawicielem grupy meczetów z drewnianymi kolumnami i zadaszeniem. Meczet jest wybitnym przykładem wczesnej architektury tureckiej w Anatolii, wraz z Meczetem Eşrefoğlu oraz Wielkim Meczetem w Afyonie.

    • Meczet Haci Bayram i jego okolica w Ankarze (2016)

Od najwcześniejszych czasów, dzielnica Haci Bayram była sercem miasta znanego obecnie jako Ankara. Najważniejszą budowlą w okolicy jest Świątynia Augusta z okresu rzymskiego. Zawiera ona prawie kompletną kopię tekstu "Czyny boskiego Augusta" (łac. Res Gestae Divi Augusti) czyli autobiografii pierwszego cesarza rzymskiego Oktawiana Augusta. Meczet Hacı Bayram, który znajduje się obok świątyni Augusta, został wybudowany w latach 1427/28. Jednak obecnie stanowi przykład architektury z przełomu XVII i XVIII wieku.

    • Kompleks Meczetowy Nuruosmaniye w Stambule (2016)

Meczet Nuruosmaniye , położony w sąsiedztwie Çemberlitaş w dzielnicy Fatih w Stambule, jest uważany za jeden z najlepszych przykładów meczetów w stylu osmańskiego baroku. Budowa kompleksu rozpoczęła się w 1749 roku za panowania sułtana Mahmuda I i została ukończona przez jego brata i następcę, sułtana Osmana III w 1755 roku.

    • Most Malabadi w prowincji Diyarbakır (2016)

Most Malabadi został wzniesiony w latach 1146-1147, w czasach panowania lokalnej dynastii Artukidów - dynastii turkmeńskiej ze stolicą w Diyarbakır. Inicjatorem budowy był Timurtas z Mardinu, syn Ilgaziego, a wnuk Artuka Ibn Ekseb - wodza z plemienia Oguzów oraz założyciela dynastii, której dał swoje imię. Most był w przeszłości co najmniej dwukrotnie remontowany: po raz pierwszy w końcu XII wieku, a po raz drugi - na początku wieku XX. Przez wiele wieków był jedynym mostem na tym odcinku rzeki i pełnił ważną rolę na trasie handlowej pomiędzy Diyarbakır i Van.

    • Twierdza w Van (2016)

Forteca w mieście Van jest najważniejszą monumentalną pamiątką po starożytnym królestwie Urartu, które od IX do VII wieku p.n.e. wywierało potężny wpływ na dzieje wschodniej Anatolii. Współczesne tureckie Van było w owym czasie stolicą Urartu i znane było jako Tuşpa lub Turuşpa. Zachowana po dziś dzień forteca stała się bogatym źródłem wiedzy o dawnych czasach tego regionu Turcji.

    • Antyczne miasto Kibyra w prowincji Burdur (2016)

Starożytne miasto Kibyra położone jest w Gölhisar, w południowo-zachodniej części prowincji Burdur. Jednym z głównych budynków jest teatr, w dobrym stanie zachowania, Odeon jest jednym z najbardziej imponujących budynków tego typu jakie można odnaleźć w Azji Mniejszej, a długi na 195 metrów stadion jest jednym z największych i najlepiej zachowanych stadionów w Anatolii, z miejscami dla około dziesięciu tysięcy osób.

    • Meczet Yivli Minaret w Antalyi (2016)

Meczet Yivli Minaret (Żłobkowany Minaret) znajduje się na terenie Kaleiçi czyli starówki w Antalyi. Charakterystyczny minaret tego meczetu, ozdobiony granatowymi płytkami, jest punktem orientacyjnym i symbolem miasta. Minaret został zbudowany na rozkaz Alaaddina Keykubada I, sułtana Seldżuków, który rządził między 1220 a 1237 r.

    • Delta rzeki Kızılırmak (2016)

Delta rzeki Kızılırmak tworzy jeden z największych w Turcji (i największy na tureckim wybrzeżu Morza Czarnego) obszar mokradeł, zamieszkiwany przez 322 gatunki ptaków. Część delty objęta jest ochroną jako rezerwat przyrody. Posiada ogromne znaczenie dla wielu tysięcy ptaków, które na tym terenie żyją, rozmnażają się i zatrzymują w wędrówkach migracyjnych na zimę.

    • Antyczne miasto Assos (2017)

Ruiny antycznego miasta Assos położone są na kamienistym wzgórzu, które od południa oblewane jest przez wody Morza Egejskiego. Od północy Assos opływa strumień Tuzla, czyli antyczna rzeka Satnoieis. Pamiątki po starożytnej osadzie znajdują się na terenie współczesnej tureckiej wioski i miejscowości wypoczynkowej Behramkale.

    • Krajobraz kulturowy w Ivriz (2017)

Krajobraz kulturowy w Ivriz obejmuje dwa duże reliefy naskalne z okresu neo-hetyckiego, mały ołtarz z tych samych czasów, klasztor byzanyjski, dwie jaskinie i liczne źródła wodne.

    • Krajobraz przemysłowy w Ayvalık (2017)

Ayvalık jest obecnie jednym z najpopularniejszych nadmorskich kurortów w północnej części wybrzeża egejskiego. To miejscowość malowniczo położona na wąskim pasie przybrzeżnej równiny odgrodzonej od głębi lądu pasmem niskich wzgórz, które porastają gaje oliwne i lasy piniowe. Od strony morza Ayvalık otacza archipelag małych wysepek, z których największa - wyspa Alibey - jest obecnie połączona z lądem stałym. W oddali majaczy na horyzoncie należąca do Grecji wyspa Lesbos.

    • Antyczne miasto Priene (2018)

Ruiny jońskiego miasta Priene, malowniczo położone na zboczu góry Mykale nad równiną, którą wije się rzeka Meander, stanowią doskonałą praktyczną lekcję archeologii i historii. Najważniejszy wniosek z odwiedzin w Priene połączonych z pobieżną lekturą poświęconej temu miastu literatury brzmi: nic nie jest tu oczywiste. Pierwotna nazwa miasta brzmiała Kadme, założyli je Karyjczycy, a położone było w zupełnie innej lokalizacji, nad brzegami Morza Egejskiego.

    • Rzymskie łaźnie w Sarıkaya (2018)

Rzymskie łaźnie, znane jako Basilica Therma, znajdują się w centrum miasta Sarıkaya na płaskowyżu Bozok w centralnej Anatolii. Miasto zostało założone w dużej dolinie, na wysokości 1170 metrów nad poziomem morza. Powodem, dla którego miasto było położone w tym właśnie punkcie, jest źróło wód termalnych o własnościach leczniczych. Łaźnia rzymska, która została zbudowana w II wieku n.e., pozostaje w użyciu aż do naszych czasów.

    • Niksar, stolica dynastii Daniszmendydów (2018)

Niksar reprezentuje sobą wczesny okres tureckiego dziedzictwa Anatolii.

  • Historyczne miasto Harput (2018)
  • Most Justyniana w Sakaryi (2018)
  • Podziemne instalacje wodne w Gaziantepie (2018)
  • Drewniane meczety w Anatolii (2018)
  • Jaskinia Ballıca (2019)
  • Zabytkowe miasteczko Beypazarı (2020)
  • Stanowisko archeologiczne Karatepe-Aslantaş (2020)
  • Historyczne portowe miasto Izmir (2020)
  • Zamek Zerzevan (2020)
  • Dolina Koramaz w prowincji Kayseri (2020)
  • Zabytkowe miasteczki Kemaliye (2021)
  • Średniowieczne kościoły i klasztory w Midyat oraz na płaskowyżu Tur Abdin (2021)

Oczywiście czekamy na propozycje Czytelników dotyczące miejsc w Turcji, które powinny zostać wpisane na Listę UNESCO!

Powiązane artykuły: 

Odpowiedzi

propozycje

Na liście brakuje mi miast: Nysa  oraz Kayseri (Cezarea)