Twierdza w Van

Współrzędne GPS: 38.502548, 43.338596

Położenie w mieście: 

Stojąca się na stromym wzgórzu wznoszącym się nad wodami jeziora Van forteca to widok, który mocno zapisuje się w pamięci podróżników. Niegdyś była to siedziba królów Urartu, którzy rządzili wschodnią Anatolią w początkach pierwszego tysiąclecia przed naszą erą. Antonio Sagona i Paul Zimansky nazwali to państwo "królestwem fortec", a forteca w Van jest najbardziej imponującą z tych budowli.

Twierdza w Van

Zarys historii

Tereny wokół jeziora Van to najbardziej urodzajne obszary tego regionu, które przez tysiąclecia przyciągały kolejne fale osadników. Najstarsze ślady działalności człowieka w pobliżu Van znaleziono na stanowisko Tilkitepe, jednym z pierwszych kopców w Turcji, na którym przeprowadzono prace archeologiczne. Miejsce to, położone nad brzegiem jeziora Van, zaledwie kilka kilometrów na południe od cytadeli Van, jest jedynym z niewielu znanych źródeł informacji o najstarszych kulturach regionu przed założeniem Tuszpy, stolicy Urartu od XIX wieku p.n.e. Tilkitepe zostało odkopane podczas w trzech kampanii, w latach 1899, 1937 i 1939. Znaleziska z jego terenu od lat odgrywają wiodącą rolę w archeologii wschodniej Anatolii. Poziom I rozpoczyna się pod koniec czwartego tysiąclecia p.n.e. i znajduje kontynuację w trzecim tysiącleciu p.n.e, podczas gdy poziom 0 jest okresem przejściowym od trzeciego do drugiego tysiąclecia p.n.e. Inne osady typu wiejskiego z epoki brązu, znajdujące się nieopodal, nazywane są Dilkaya i Karagündüz.

Początki epoki żelaza w Anatolii zbiegły się z szybkim rozwojem Królestwa Bianili we wschodniej części regionu. To państwo rozpoczęło dynamiczny rozkwit w drugiej połowie IX wieku p.n.e. w okolicach jeziora Van. Inne ludy tej epoki, w tym Asyryjczycy, nazywali to miejsce Urartu, i tak też zaczęli określać państwo Bianili.

Twierdza w Van

Królowie Urartu rządzili z Tuszpy, stolicy położonej na wschodnim brzegu jeziora Van. Najwcześniejsza wzmianka o Tuszpie dotyczy wojny między Urartyjczykami a Asyryjczykami. Klęska króla Urartu, Sarduriego I, pokonanego przez Salmanasara III z Asyrii, została upamiętniona napisami na Wrotach Balawat z Kalhu, stolicy Asyrii. Pozostałości tych wrót można obecnie zobaczyć w zbiorach Muzeum Brytyjskiego i Muzeum w Mosulu. Niewielkie fragmenty opasek z brązu wrót Salmanasara znajdują się również w Muzeum Sztuki Walters w Baltimore i Muzeum Archeologicznym w Stambule.

Pomnik asyryjskiego króla Salmanasara III który walczył z Urartu, obecnie w Muzeum Archeologicznym w Stambule

Pomimo początkowych niepowodzeń wywołanych konfliktem z Asyrią, szybkie podboje terytorialne umożliwiły Urartyjczykom objęcie kontroli nad rozległymi terenami dzisiejszej wschodniej Turcji, północno-zachodniego Iranu oraz Armenii. Król Sarduri I jest wymieniany jako budowniczy muru w inskrypcji, znajdującej się na niewielkiej fortyfikacji w zachodniej części fortecy Tuszpy. Dlatego też często przyjmuje się, że był on w rzeczywistości założycielem miasta, które obecnie znane jest jako Van. Inskrypcja, wykonana asyryjskim pismem klinowym, zwana jest Rocznikami Sarduriego. Stwierdza ona, że "Jest to inskrypcja króla Sarduriego, syna wielkiego króla Lutipriego, potężnego króla, który nie boi się walczyć, niesamowitego pasterza, króla, który rządził buntownikami. Jestem Sarduri, syn Lutipriego, król królów i król, który otrzymał hołd wszystkich królów. Sarduri, syn Lutipriego, mówi: Przyniosłem te kamienne bloki z miasta Alniunu, zbudowałem tę ścianę". Jest to najstarszy odkryty do tej pory zapis dotyczący państwa Urartu.

Twierdza w Van

Król Menua, wnuk Sarduriego, znacznie rozszerzył królestwo i zorganizował scentralizowaną strukturę administracyjną. Jest również znany jako budowniczy kanałów i systemów nawadniających, które rozciągały się w całym kraju. Co ciekawe, kilka z tych kanałów jest nadal używanych. Najbardziej spektakularnym przykładem systemu nawadniającego króla Menui jest kanał Semiramis/Şamran, który doprowadzał świeżą wodę do stolicy Uratru, jej ogrodów i pól, aż z doliny rzeki Hoşap, leżącej na południowy-wschód od Van. Nadal widoczne są długie odcinki tego kanału. Odkryta została również towarzysząca mu inskrypcja, upamiętniająca jego stworzenie tymi słowami: "Z woli Khaldiego zbudował ten kanał Menua, syn Iszpuini, ten kanał nazywa się Kanał Menuy. Menua potężny, wielki król, król Bianili, książę miasta Tuszpa, Menua przemawia w imieniu przerażającego Khaldiego: ktokolwiek zniszczy ten napis, ten, który go obali, kto robi takie rzeczy zgodnie z własnym pragnieniem lub w imieniu innego, Menua ostrzega, że ​​bóg grozy Khaldi, bóg Teiszeba i bóg słońca Siwini zmażą go ze znaku słońca."

Kolejne pisemne świadectwa historii Urartu stanowią inne inskrypcje znalezione na terenie fortecy w Van. Jedna z nich znana jest jako Roczniki Argiszti I. Ten król, który rządził Urartu od 785 do 763 roku p.n.e, ufortyfikował granice imperium, a najbardziej pamiętany jest jako założyciel Erebuni (współczesny Erywań). Jego roczniki można znaleźć na skale cytadeli Van, nad schodami prowadzącymi do jego grobowca.

Rządy jego syna, Sarduriego II, od 763 do 735 roku p.n.e., stanowiły zenit potęgi Urartu. Również ów władca pozostawił inskrypcję na terenie cytadeli Van. Roczniki Sarduriego II przedstawiają go jako bardzo sprawnego władcę, pomimo klęski, jaką jego oddziały poniosły w starciu z asyryjskim królem Tiglat-Pileserem III. Napis znajduje się na steli, stojącej w dużej niszy skalnej, po północnej stronie skały twierdzy Van. Lokalizacja ta nazywana jest przez miejscowych Hazine Kapisi. Znajdują się w niej dwie nisze, a inskrypcja skrywa się w większej z nich.

Wkrótce potem Królestwo Urartu wkroczyło w okres schyłkowy. Podczas panowania Rusy I, od 735 do 714 roku p.n.e., Asyryjczycy i Kimerowie ponawiali ataki na królestwo. Król Rusa I został miażdżąco pokonany przez Sargona II nad jeziorem Urmia, a następnie popełnił samobójstwo ze wstydu. W VII wieku p.n.e. Królestwo Urartu stawało się coraz słabsze, ciągle odpierając ataki Kimerów i Scytów. W tym okresie Urartu stało się zależne od Asyrii. Rusa II, syn Argisztiego II, który rządził od 680 do 639 roku p.n.e., był ostatnim królem Urartu, który zrealizował znaczące projekty budowlane. Za jego panowania zbudowano masywny kompleks forteczny Karmir-Blur, w pobliżu współczesnego miasta Erywań w Armenii. Okoliczności i główni aktorzy ostatnich dziesięcioleci Bianili Urartu nie są dokładnie zidentyfikowani, ale znaleziska archeologiczne sugerują, że królestwo spotkał gwałtowny koniec. Wszystkie cytadele wzniesione przez Rusę II zostały zniszczone. Symboliczny kres Urartu nastąpił w 585 roku p.n.e., kiedy Medowie zajęli stolicę państwa, Tuszpę.

Twierdza w Van

Pod rządami Achemenidów, region Urartu został Satrapią Armenii. W tym okresie forteca w Van została porzucona, ale nazwa Tuszpa przetrwała w zniekształconej formie w nazwie jeziora Thospitis, obecnie znanego jako Van. Najważniejszą pamiątką po panowaniu Achemenidów nad Vanem jest inskrypcja, pozostawionej na południowej ścianie cytadeli przez króla Kserksesa. Historia tego napisu jest osobliwa. Miejsce to zostało przygotowane przez króla Dariusza, ojca Kserksesa, ale nigdy nie udało mu się umieścić w nim inskrypcji. Kserkses wypełnił pustkę informując czytelników, że jego ojciec nie wykonał inskrypcji: "Król Kserkses mówi: Król Dariusz, mój ojciec, dzięki łasce Ahuramazdy zbudował wiele, co było dobre, i wydał rozkazy do wykonania tej niszy, ale ponieważ nie zrobił inskrypcji, ja kazałem napisać ten napis".

W rzeczywistości inskrypcja Kserksesa jest znacznie dłuższa i składa się z trzech kolumn po 27 linii tekstu, napisanych w językach staroperskim, babilońskim i elamickim. Napis zachował się w prawie idealnym stanie, a co więcej jest on jedyną królewską inskrypcją Achemenidów, którą można zobaczyć poza granicami Iranu. Trójjęzyczna inskrypcja Kserksesa w znacznym stopniu przyczyniła się do odszyfrowania staroperskiego pisma klinowego przez Eugène'a Burnoufa w połowie XIX wieku. Napis znajduje się na południowej ścianie cytadeli Van, około 20 metrów nad ziemią.

Wraz z upływem czasu, po południowej stronie cytadeli rozwinęło się miasto, które istniało aż do I wojny światowej. Kolejnymi władcami rządzącymi tym obszarem byli: Achemenidzi, Ormianie, Partowie, Rzymianie, Sasanidzi, Bizantyjczycy, Arabowie, Seldżukowie, Safawidzi, Afszarydzi, Osmanie i Rosjanie. Starożytne ruiny twierdzy Urartyjczyków obecnie stanowią podstawę późniejszych fortyfikacji, zbudowanych w epoce średniowiecza i w okresie rządów osmańskich.

Twierdza w Van

Prace archeologiczne

W epoce nowożytnej zainteresowanie starożytną historią obszaru jeziora Van zostało zainspirowane pismami Mojżesza z Chorenu, wybitnego ormiańskiego historyka z późnego antyku. Jego główne dzieło - Historia Armenii - zawiera unikalny materiał dotyczący dawnych ustnych tradycji, sięgających czasów przed przyjęciem przez Armenię chrześcijaństwa. Mojżesz prześledził historię tego kraju aż do jego starożytnych, legendarnych korzeni. Wspominał również o fortecy w Van, ale przypisał jej budowę legendarnym postaciom Ary Pięknego i królowej Semiramidy. Ara Piękny, legendarny ormiański bohater, był tak przystojny, że babilońska królowa Semiramida chciała go poślubić. Odrzucona, królowa wypowiedziała wojnę Armenii, aby zdobyć Arę. Jednak bohater zginął w bitwie razem z jednym z synów królowej. Ta legenda wspomina o budowie nowego miasta "na wschód od Słonego Jeziora" i "na południe od Doliny Ararat". Carl Ritter, ojciec naukowej geografii, podejrzewał, że ruiny tego miasta można znaleźć na wschód od jeziora Van.

Twierdza w Van

Zainspirowany legendą francuski uczony Jean Saint-Martin zaproponował zorganizowanie wyprawy do regionu Van, w imieniu Francuskiego Towarzystwa Orientalnego. Kierownikiem ekspedycji został Friedrich Eduard Schulz, niemiecki orientalista. Podczas wyprawy odkrył on i skopiował wiele napisów klinowych, zapisanych częściowo w języku asyryjskim, a częściowo w nieznanym dotąd języku. Pierwsza relacja z jego odkryć została opublikowana w 1828 roku przez Saint-Martina w Nouveau Journal Asiatique. Schulz pozostał w regionie Van, aby przeprowadzić bardziej szczegółowe badania, ale wyprawę spotkał nieoczekiwany kres. W 1829 roku Schulz został zamordowany w Başkale przez naczelnika lokalnego klanu o imieniu Nur Ullah Bey. Powodem tego oburzającego czynu było to, że rozmowy prowadzone z mieszkańcami regionu oraz sporządzanie notatek sprawiły, że Schulz wyglądał jak osmański szpieg. Notatki z pechowej wyprawy zostały później odzyskane i opublikowane w 1836 roku w Paryżu.

Twierdza w Van

Charles Texier, odkrywca starożytnej stolicy Hetytów, Hattuszy, odwiedził Van w 1838 roku. Pod koniec lat czterdziestych XIX wieku Austen Henry Layard poprowadził wyprawę na Bliski Wschód. Chociaż znany jest on przede wszystkim jako odkrywca Nimrudu (Kalhu) i Niniwy, wykonał również kopie licznych inskrypcji znalezionych na obszarze twierdzy Van, w tym inskrypcji Argisztiego.

W latach 1890-1891 niemiecki inżynier Karl Sester, który odkrył antyczne posągi na górze Nemrut, prowadził prace w regionie Van. Zebrał tam inskrypcje wykonane pismem klinowym, które jednak nie wzbudziły zainteresowania w Niemieckim Towarzystwie Orientalnym. W swoich listach Sester nieustannie skarżył się na nieodpowiednią jakość prac angielskiego zespołu archeologicznego na terenie Toprakkale.

Twierdza w Van

Wszystkie inskrypcje urartyjskie odkryte w XIX wieku zostały zapisane w neo-asyryjskim piśmie klinowym. Jednakże po odczytaniu tego języka stało się jasne, że język urartyjski jest zupełnie odmienny od wszystkich znanych dotychczas języków. W 1882 roku Archibald Henry Sayce opublikował pierwszą obszerną kolekcję inskrypcji urartyjskich, ale błędnie założył, że mają one pochodzenie huryckie. Kolejne próby odczytanie języka urartyjskiego, oparte na metodach porównawczych z zastosowaniem współczesnych języków, takich jak gruziński i ormiański, również zawiodły. Dopiero po odkryciu dwujęzycznych inskrypcji z Kelišin i Topzawy dokonano postępu w odczytaniu języka urartyjskiego. Ostatecznie, słownictwo i gramatyka tego języka zostały przebadane i opublikowane przez Albrechta Götze i Johannesa Friedricha w latach 30-tych XX wieku.

Podczas I wojny światowej region jeziora Van wkrótce znalazł się na krótko pod kontrolą Rosji. W 1916 r. rosyjscy naukowcy, Nikołaj Marr i Iosif Orbeli, rozpoczęli pierwsze regularne wykopaliska na terenie fortecy Van. Ich główną zasługą było odkrycie czworobocznej steli z Rocznikami Sarduriego II.

W 1938 roku amerykańscy naukowcy Kirsopp Lake, Silva Tipple New Lake i Robert P. Casey uzyskali pozwolenie na prowadzenie wykopalisk w Van, w formie wspólnej ekspedycji badawcze Uniwersytetu Browna i Uniwersytetu Pensylwanii. Wcześniej, Kirsopp Lake spędził 15 lat ubiegając się o zgodą władz tureckich na prace archeologiczne w tym regionie. Przed wyjazdem Kirsopp Lake udzielił wywiadu dla The Harvard Crimson, gdzie stwierdził, że "[do 1937 r.] dzikie plemiona tureckiej Armenii, Kurdowie, nie były wystarczająco spacyfikowane, aby rząd mógł wyrazić zgodę na tę podróż". Wykopaliska amerykańskiego zespołu, prowadzone na terenie kopca i w Dolnym Mieście Van, zostały przerwane przez II wojnę światową. Początkowy raport z wyprawy został opublikowany w 1939 roku. Jednak większość znalezisk i zapisków terenowych zaginęła, gdy statek transportujący je z Wielkiej Brytanii do Kanady - SS Athenia - został storpedowany przez niemiecki okręt podwodny. Zachowane dokumenty czekały na publikację do 1977 r., kiedy to zostały przygotowane przez Manfreda Korfmanna, słynnego niemieckiego archeologa, który poświęcił życie wykopaliskom Troi. Erkan Konyar z Uniwersytetu Stambulskiego przyznaje, że "amerykański zespół dotarł do poziomu urartyjskiego w nieznanym miejscu", gdzieś w okolicy Dolnego Miasta Van.

Twierdza w Van

Tak więc, nawet w połowie XX wieku, niewiele wiadomo było o fortecy w Van i jej starożytnej historii. Hans-Volkmar Herrmann, niemiecki archeolog, ubolewał nad stanem badań nad cywilizacją Urartu w następujący sposób: "[...] tak oto historia eksploracji starego centrum nad jeziorem Van przedstawia się jako łańcuch nieudanych lub krótkich przedsięwzięć, rozpoczętych, przerwanych, a przede wszystkim nigdy nie opublikowanych. "

Sytuacja zaczęła ulegać stopniowej poprawie od 1956 roku, kiedy to brytyjski archeolog Charles A. Burney rozpoczął inspekcje terenowe w rejonie Van. Zidentyfikował i wykonał szkice wielu urartyjskich stanowisk, odkrytych podczas wypraw terenowych do regionu jeziora Van. Jego odkrycia fortyfikacji i systemów irygacyjnych z okresu Urartu zainicjowały szersze zainteresowanie badaniami archeologicznymi we wschodnich prowincjach Turcji.

Twierdza w Van

Uniwersytet Stambulski zainicjował prace archeologiczne w Van w 1959 roku. Zespół, kierowany przez Afifa Erzena, najpierw prowadził wykopaliska w Toprakkale, a od 1963 roku w rejonie kopca Van. Naukowcy donosili, że sondowania przeprowadzone w tym obszarze wykryły warstwy z epoki wczesnego brązu oraz z czasów Urartu. Jednakże prace terenowe zostały nieoczekiwanie wstrzymane z powodu problemów politycznych w regionie, a zespół powrócił do regionu Van dopiero w latach 1972-1975.

Twierdza w Van

Kolejna runda wykopalisk w Dolnym Mieście Van była prowadzona od 1987 do 1991 roku. Tym razem zespołem kierował Taner Tarhan z Uniwersytetu Stambulskiego. Wykopaliska wykonane na najbardziej wysuniętym na zachód punkcie kopca odsłoniły budynek z 15 pokojami. Ten kompleks mieszkalny, z kamiennymi fundamentami i ścianami z cegieł suszonych został określony mianem wczesnej fazy architektonicznej, datowanej na VIII wiek p.n.e. Został on wzniesiony nad warstwą pożogi. Późna faza architektoniczna, poważnie uszkodzona przez późniejsze pochówki, pochodzi z VII wieku p.n.e. Według profesora Tarhana, Dolne Miasto Tuszpa zostało założone na południe od cytadeli. W tym miejscu mieszkańcy byli chronieni przez forteczne wzgórze przed ostrymi zimowymi wiatrami z północy. Po IX wieku p.n.e. osada rozrosła się i utworzyła nowe dzielnice wokół cytadeli.

Twierdza w Van

Najnowsze wykopaliska na terenie twierdzy, Dolnego Miasta i kopca Van rozpoczęły się w 2010 roku, również pod patronatem Uniwersytetu Stambulskiego. Zespół poprowadzi Erkan Konyar, a głównym celem pracy jest zdobycie znalezisk archeologicznych pochodzących z warstw sprzed okresu Urartu oraz z Urartu. Uczeni mają nadzieję, że ich odkrycia przyczynią się do przedefiniowania obecnego zrozumienia procesów zachodzących podczas drugiego tysiąclecia p.n.e. w tym regionie, oraz do dogłębniejszego zbadania przejścia z epoki brązu do epoki żelaza.

Twierdza w Van

Zwiedzanie

Forteca Van to potężne obwarowania, które wciąż robią ogromne wrażenie na odwiedzających jako jeden z największych zamków na terenie Anatolii. Został on wzniesiony na wzgórzu o stromych zboczach, z dwóch głównych rodzajów materiałów budowlanych. Dolne ściany zbudowane są bazaltowych bloków, których nie spaja żadna zaprawa, natomiast do budowy górnej części murów wykorzystano cegły suszone. Twierdza wznosi się na wysokim na 100 metrów wzniesieniu. Ta formacja geologiczna, rozciągająca się wzdłuż osi zachód-wschód, ma 1250 metrów długości i zmienną szerokość od 70 do 80 metrów. Jej południowa strona to prawie pionowa ściana, podczas gdy północne zbocze jest nieco łagodniejsze, ale wciąż dość strome. Znany osmański podróżnik, Evliya Çelebi, porównał gigantyczną skałę fortecy Van do klęczącego wielbłąda.

Twierdza w Van

Na północ od wzgórza, po przeciwnej stronie drogi położony jest kopiec Van. Ma on 750 metrów długości i jest równoległy do cytadeli. Obszar ten tworzy północną część Dolnego Miasta i kryje w sobie pięć tysięcy lat historii osadnictwa. Poniżej twierdzy, na południu, znajduje się druga część Dolnego Miasta, dokumentująca istnienie Starego Miasta Van przez osiemset lat. W dzisiejszych czasach, obszar ten to przygnębiające pustkowie. Został on zniszczony podczas I wojny światowej jako następstwo krwawego konfliktu między Turkami i Ormianami, zakończonego wygnaniem i rzezią tych drugich.

Stare Miasto Van

Zamek Van, posadowiony na wzgórzu będącym naturalną fortecą, był również chroniony przez dwa głębokie rowy, wykute w skale. Imponujące mury cytadeli wznoszone były na schodkowych tarasach skalnych charakterystycznych dla architektury urartyjskiej. Urartyjscy budowlańcy woleli wznosić fundamenty bezpośrednio na podłożu skalnym, i w ten sposób stworzyli te schodkowe struktury. Wyrównywali także grunt i formowali płaskie powierzchnie w różnych częściach cytadeli, gdzie stały budynki o wielu funkcjach.

Urartyjskie schody na terenie twierdzy w Van

Patrząc obecnie na mury twierdzy warto pamiętać, że duże bloki z dolnych części fortyfikacji pochodzą z czasów Urartu, ale górne warstwy cegieł i bloków skalnych zostały dodane później, w czasach osmańskich. Architektura cytadeli nie ograniczała się do tych fortyfikacji, ale obejmowała także wiele innych budynków i budowli, takich jak wykute w skale komnaty grobowe królów, sanktuaria na otwartym powietrzu, inskrypcje na skałach i stelach. Niestety, niewiele pozostało z budynków, które zbudowali Urartyjczycy w obrębie murów.

Najstarszą budowlą cytadeli jest prawdopodobnie tak zwana Wieża Sardura (Sardurburç), usytuowana na zachodnim krańcu grzbietu. Jest to lokalizacja inskrypcji Sarduriego I, w której władca ten został ogłoszony założycielem stolicy - Tuszpy. Jak mówi Taner Tarhan: "W sumie 101 inskrypcji znalezionych w okolicach Tuszpy wskazuje na ogromne znaczenie stolicy, ale inskrypcje odnoszące się do budynków królewskich, takich jak Sardursburg [tj. Wieża Sardura] są nieliczne". Podstawy wieży mierzą 47 na 13 metrów, a jej obecna wysokość to zaledwie 4 metry. Bloki wapienne, służące do wznoszenia budynku, ważą aż do 10 ton każdy. Pod strukturą znajduje się obfite źródło wodne. Pozostałości wieży wraz z urartyjskim nabrzeżem są ukryte w zagajniku wierzbowym, przez co łatwo je przegapić podczas zwiedzania.

Wysokie na 10 metrów mury chronią Wewnętrzną Fortecę, wzniesioną na najwyższym miejscu grani. Wejście do jej wnętrza znajduje się od strony zachodniej. Obszar ten nazywany jest Starym Pałacem, ponieważ naukowcy zwracają uwagę na podobieństwa jego architektury i wykorzystanie starannie obrobionych wapiennych bloków do wyglądu Wieży Sardura.

Twierdza w Van

Obszar Nowego Pałacu nosi ślady imponującej zabudowy, a badacze sugerują, że stały tam nawet trzykondygnacyjne budynki. Widoczne są platformy dla magazynów i pomieszczeń usługowych, a także ślady systemu odwadniającego. Jednak na podstawie samej obserwacji trudno wyobrazić sobie wygląd budynków, które kiedyś tam stały. Możliwe są natomiast rekonstrukcje, na podstawie pewnych znalezisk archeologicznych. Jednym z nich jest brązowy model fortecy urartyjskiej, znaleziony w rejonie Toprakkale.

W ostatnich latach Królestwa Urartu, po tym, jak Asyryjczycy zniszczyli twierdzę Tuszpa w 714 roku p.n.e., król Rusa II zbudował kolejną fortecę, na wzgórzu zwanym obecnie Toprakkale, położonym zaledwie 6 km na północny wschód od Tuszpy. Na cześć króla nowy fort nazwano Rusahinili. Jego pozostałości zostały po raz pierwszy odkopane pod koniec XIX wieku przez brytyjskich archeologów, którzy wywieźli wiele cennych znalezisk do Muzeum Brytyjskiego. Wśród tych obiektów znajduje się doskonały miniaturowy model, ukazujący wygląd fortyfikacji urartyjskich. Ma on zaledwie 28 cm wysokości i 36 cm szerokości, ale jest niezwykle szczegółowy. Szczegóły architektoniczne przedstawione na modelu dostarczają informacji o fortyfikacjach. Model, którego funkcja jest nieznana, pokazuje dwuskrzydłową bramę, prostokątne okna, schodkowe blanki na murach i wysoką wieżę. Dolne części ścian i ramy okienne zostały zbudowane z pięknie przyciętych i dopasowanych bloków kamiennych. Górne części murów zostały wykonane z cegieł suszonych, a parapety opierały się na wystających drewnianych belkach.

Kolejnej wskazówki na temat wyglądu budynków urartyjskich dostarczyła badaczom kamienna płaskorzeźba znaleziona na terenie twierdzy Kef, w pobliżu Adilcevaz, na północnym brzegu jeziora Van. Widnieje na niej inskrypcja Króla Rusy, oraz ilustracja, który pokazuje, że mury zamków w Urartu posiadały liczne wieże oraz blanki. Płaskorzeźbę tą można obecnie obejrzeć w Muzeum Cywilizacji Anatolijskich w Ankarze.

Kamienny relief znaleziony w urartyjskiej twierdzy Kef, obecnie w Muzeum Cywilizacji Anatolijskich w Ankarze

Południowa ściana wzgórza fortecy Van mieści osiem grobowców wykutych w skale. Cztery z nich to wielopiętrowe grobowce datowane na okres Urartu. Pierwszym podróżnikiem, który podał szczegółowy opis tych grobowców, była Evliya Çelebi w 1655 roku. Największy z grobów należy do króla Argiszti I. Na zewnątrz widać inskrypcję znaną jako Roczniki Argiszti. W dwóch przypadkach do grobowców można wejść schodami wyciętymi w skale. Wielokomorowe grobowce mają platformę przed wejściem, środkową salę, do której prowadzą schody i kilka sąsiednich pomieszczeń. Pomieszczenia osiągają do 9 metrów wysokości i zajmują powierzchnię aż do 200 metrów kwadratowych.

Taras skalny, położony na północnym zboczu wzgórza, znany jest lokalnie jako Matka z Córką (Analı Kız), ze względu na dwie nisze, które mieści. Został zbudowany przez króla Sarduriego II i prawdopodobnie służył jako obszar sakralny. Naukowcy zidentyfikowali spory kanał biegnący w dół zbocza od platformy znajdującej się przed tymi niszami. Prawdopodobnie odprowadzał on krew składanych tam ofiar. Nisze mają ponad 5 metrów wysokości i zdobią je zaokrąglone zwieńczenia. Można tam również zobaczyć Roczniki Sarduriego II, wyryte na bazaltowej steli.

Kolejna komora skalna, również po północnej stronie wzgórza, nosi nazwę Stajni Menuy, ponieważ przy wejściu znajduje się inskrypcja tego władcy. Do niedawna komora ta była użytkowana jako obora.

Na przestrzeni wieków wiele elementów zostało dodanych do twierdzy, wielokrotnie ją też naprawiano i rekonstruowano. Meczet Süleyman Han, pierwsza islamska struktura miasta Van, wciąż dominuje nad tym obszarem, stojąc na jednym z najwyższych punktów wzgórza.

Meczet Süleyman Han na terenie twierdzy w Van

Na południe od fortecy leży zrujnowane Stare Miasto Van. Niegdyś otaczały go mury obronne, od zachodu, południa i wschodu, a do miasta prowadziły trzy bramy: Brama Tebriz na wschodzie, Brama Środkowa na południu i Brama Portowa na zachodzie. Miasto było zamieszkane od XIII do początku XX wieku, głównie przez Ormian, ale zostało porzucone po tragediach I wojny światowej z powodu masakr jego mieszkańców, wielkich wyburzeń i pożarów. Miasto składało się z ulic z jedno- i dwupiętrowymi domami, kościołami, meczetami i innymi budynkami. Obecnie Stare Miasto Van to stanowisko archeologiczne i skansen z ważnymi strukturami, takimi jak kościół Surp Paulos i Petros (Çifte Kilise), kościół Surp Vardan, kościół Surp Stephanos, kaplica Surp Dsirvanarov, Czerwony Meczet, Wielki Meczet, kompleks Hüsrev Pasha, podwójna łaźnia turecka, meczet Kaya Çelebi, meczet Horhor i cysterny wodne.

Stare Miasto Van

Na północ od fortecy Van leży kopiec Van, gdzie niedawno przeprowadzono intensywne badania archeologiczne. Jest to cenne stanowisko badawcze, ponieważ znanych jest zaledwie tylko kilka urartyjskich osad, które mogą przyczynić się do poznania pełniejszego obrazu historii i kultury regionu. Podczas wykopalisk odkryto urartyjską architekturę domową: wielopokojowe domy, wyłożone kamieniami dziedzińce i stajnie. Budynki zostały wzniesione z cegły suszonej, na fundamentach kamiennych, i zachowały się do wysokości 1,5 metra.

Informacje praktyczne

Twierdza w Van jest otwarta dla zwiedzających codziennie, w sezonie letnim od 9:00 do 19:00, a zimą od 8:00 do 17:00. Wstęp jest bezpłatny.

Najlepszą porą dnia czasem na zwiedzanie fortecy jest późne popołudnie i wczesny wieczór, ponieważ można wówczas podziwiać zachód słońca nad jeziorem Van.

W 2018 roku zapowiedziano otwarcie nowego Muzeum Urartyjskiego, położonego naprzeciwko twierdzy.

Twierdza w Van

Dojazd

Twierdza znajduje się na zachód od centrum miasta Od centrum należy kierować się ulicami Melen i Sümbül, aby dostać się do wejścia, znajdującego się w najbardziej wysuniętym na zachód punkcie twierdzy.

Do twierdzy kursuje z centrum Van minibus oznaczony jako "Kale". Zatrzymuje się przy ulicy İskele, w pobliżu meczetu Hazreti Ömer.

Twierdza w Van

Bibliografia

  • Azarpay, Guitty, Urartian art and artifacts: a chronological study
  • Barnett, Richard David, The Excavations of the British Museum at Toprak Kale near Van
  • Biscione, Raffaele, Dan, Roberto, Ranking and Geographical-Functional Distribution of Urartian Fortification in Turkey
  • Booth, Arthur, The discovery and decipherment of the trilingual cuneiform inscriptions
  • Burney, Charles Allen, Urartian fortresses and towns in the Van region
  • Burnouf, Eugène, Mémoire sur deux inscriptions cunéiformes trouvées près d'Hamadan et qui font maintenant partie des papiers du dr Schulz
  • Calışkan Kılıç, Necla, Kılıç, Sinan, Calışkan Akgül, Hülya, An Archaeometric Study Of Provenance And Firing Technology Of Halaf Pottery From Ti̇lki̇tepe (Eastern Turkey)
  • Chahin, Mack, The Kingdom of Armenia. A History
  • Darke, Diana, Eastern Turkey
  • Gruen, Erich, Cultural borrowings and ethnic appropriations in antiquity
  • Konyar, Erkan, Excavations at the Mound of Van Fortress/Tuspa
  • Korfmann, Manfred, Schiele, Wolfgang, Die Ausgrabungen von Kirsopp und Silva Lake in den Jahren 1938 und 1939 am Bergfelsen von Van (Tušpa) und in Kalecik: Der Verlauf der Arbeiten an Hand von Briefen, Photographien und einem Plan
  • Lake, Kirsopp, Lake, Silva, The Citadel of Van
  • Piotrovski, Boris, The ancient civilization of Urartu
  • Popko, Maciej, Ludy i Języki Starożytnej Anatolii
  • Sagona, Antonio, Zimansky, Paul, Ancient Turkey
  • Saint-Martin, J, Notice sur le voyage littéraire de M. Schulz en Orient, et sur les découvertes qu'il a faites récemment dans les ruines de la ville de Sémiramis en Armenie
  • Steadman Sharon., McMahon, Gregory, The Oxford Handbook of Ancient Anatolia
  • Tarhan, Taner, Recent research at the Urartian capital Tushpa
  • Zimansky, Paul, Ancient Ararat: A Handbook of Urartian Studies

Twierdza w Van

Powiązane artykuły: 

Powiązane relacje: 

Odpowiedzi

Van Kale

Imponująca praca! Podziw i podzięk od "tego-który-nigdy-nie-ma-dość-Van" że tak zażartuję w indiańskim stylu. Przewyższa wszystko co dotąd było pod jednym adresem dostępne. Zwłaszcza historia miejsca i jego eksploracji. Ale do dokładnego opisu wiele brakuje a i zdjęć przydałoby się więcej. Brakuje mi zwłaszcza tych ilustrujących inskrypcje, o których obszernie piszesz. Ja widziałem tylko dwie - Kserksesa na ścianie i na wielkich blokach skalnych "portu" (terminologia za Przewodnikiem po Turcji). Przydałyby się - dla udokumentowania opisu - zdjęcia komór grobowych, pałacu, wieży Sarduriego i innych stanowisk, najlepiej zaznaczone na planie twierdzy. Obecnie widoczne są głównie obwarowania i meczet, ale to osmańskie czasy, natomiast oryginalne urartyjskie nie są oznakowane. W 2010 nie było i teraz też chyba nie ma żadnych tabliczek z opisem ani nawet ogólnej planszy z opisem twierdzy.

Mam nadzieję, że to wstęp do dalszego opisu rejonu Van ? Czekam z niecierpliwością na ciąg dalszy.