Położone między Antalyą a Alanyą Side to nie tylko popularny kurort na wybrzeżu Morza Śródziemnego, ale również wspaniale zachowane miasto antyczne. W starożytności kwitnął w nim handel niewolnikami, który przyczynił się do bogactwa i potęgi tej osady. Nawet jeżeli nie jesteście zwolennikami plażowania, nie należy omijać Side - położone na jego terenie ruiny z czasów hellenistycznych i rzymskich stanowią ogromną atrakcję turystyczną, a lokalne muzeum, działające w budynku łaźni rzymskich posiada wiele ciekawych eksponatów.

Osobom planującym wypoczynek w regionie Side polecamy przewodnik Antalya, Side i Alanya w formie poręcznego ebooka.

Zarys historii

Czasy najdawniejsze

Side zostało założone w VII wieku p.n.e. przez greckich osadników, pochodzących z Kyme w Eolii, krainie położonej w północno-zachodniej części Anatolii. Boginią sprawującą opiekę nad miastem była Atena, której głowa znajdowała się na bitych w Side monetach. Jednakże pochodzenie mieszkańców Side szybko zostało przez nich zapomniane, a potomkowie greckich kolonistów przejęli język i zwyczaje ludności miejscowej. Ów język, którego przykłady zostały odkryte na inskrypcjach pochodzących z III i II wieku p.n.e., nie został do tej pory zrozumiany przez badaczy. Wiadomo jednak, że nazwa miasta oznaczała w miejscowym dialekcie owoc granatu.

Dzięki korzystnemu położeniu przy naturalnym porcie Side szybko stało się jedną z najważniejszych osad w Pamfilii oraz centrum handlowym tego regionu. W VI wieku p.n.e. Side znalazło się pod rządami Lidii, a następnie Persji, ale niewiele wiadomo o tym okresie historii miasta.

Okres hellenistyczny

W 333 roku p.n.e. Aleksander Wielki zajął Side bez walki, a przed wyruszeniem w dalszą drogę pozostawił w mieście niewielki garnizon. Dzięki temu mieszkańcy Side weszli w kontakt z kulturą hellenistyczną. Po śmierci Aleksandra Side dostało się pod kontrolę jednago z diadochów - Ptolemeusza I Sotera, który ogłosił się królem Egiptu. Dynastia wywodząca się od Ptolemeusza zarządzała Side do II wieku p.n.e., kiedy to miasto zostało zajęte przez Seleucydów. Przez cały ten okres Side zachowało znaczny stopień niezależności i było ważnym ośrodkiem kulturalnym Pamfilii.

W 190 roku p.n.e. flota należąca do państwa-miasta Rodos, wspierana przez Rzym i Pergamon, pokonała króla Antiocha z dynastii Seleucydów. Zgodnie z postanowieniami traktatu pokojowego zawartego w Apamei w 188 roku p.n.e. Pamfilia przypadła Królestwu Pergamonu. Jednakże faktyczna władza Pergamonu sięgała zaledwie do Perge, pozostawiając tereny położone na wschodzie, w tym Side, w stanie niezależności. Pergamoński władca Attalos II Filadelfos zarządził budowę nowego portu, zlokalizowanego w Attalii (czyli obecniej Antalyi).

Rządy rzymskie

W latach 188-67 p.n.e. Side było wolnym miastem i biło własne monety, tetradrachmy przedstawiające boginię Nike i wieniec laurowy. W I wieku p.n.e. miasto stało się główną bazą morską piratów z Cylicji i, co za tym idzie, centrum handlu niewolnikami. W 78 roku p.n.e. piraci z Side zostali pokonani przez rzymskiego konsula Publiusza Serwiliusza Izauryjskiego, a w 67 roku p.n.e. ponieśli kolejną przegraną, tym razem w starciu z generałem Pompejuszem. Oznaczało to faktyczne objęcie kontroli nad Side przez Rzym.

W 25 roku p.n.e. cesarz Oktawian August przeprowadził reformę administracyjną, według postanowień której Pamfilia, a więc również Side, została włączona do rzymskiej prowincji Galacja. Bogactwo miasta w tym okresie pochodziło już nie tylko z handlu niewolnikami, ale również ze sprzedaży oliwy z oliwek. Liczba ludności wzrosła aż do 60 tysięcy, a okres dobrobytu trwał do III wieku n.e. Flota handlowa Side często pełniła podwójną funkcję - pokojowo nastawieni kupcy przeobrażali się w sprzyjających okolicznościach w krwiożerczych piratów. Bogaci handlarze część swoich dochodów przeznaczali na rozbudowę miasta i jego upiększanie. Powstawały nowe budynki publiczne, organizowano walki gladiatorów i igrzyska sportowe. Większość zachowanych w Side antycznych budynków pochodzi z tego okresu historii miasta.

Okres bizantyjski i najazdy arabskie

W IV wieku n.e. rozpoczął się stopniowy upadek potęgi Side. Nawet potężne mury obronne miasta nie były w stanie zatrzymać najazdów plemion z gór Taurus. W V i VI wieku n.e. Side odżyło, a nawet stało się siedzibą biskupa Pamfilii Wschodniej. Jednakże w VII wieku n.e. flota arabska zaatakowała miasto, a po jego zdobyciu najeźdźcy splądrowali i spalili większość Side. W X wieku n.e. miasto było już prawie całkowicie opuszczone, a w XII wieku jego pozostali mieszkańcy przenieśli się do Antalyi. Pamięć o potędze Side stopniowo ginęła w mrokach dziejów, a ruiny dawnych budowli nazywano 'Starą Antalyą'.

Czasy tureckie

Pod rządami Seldżuków, a następnie Osmanów Side nie było zamieszkane. Dopiero w 1895 roku osiedlili się na jego terenie tureccy uchodźcy z Krety. Z czasem ich niewielka społeczność rozrosła się do rozmiarów wioski, nazywanej Selimiye.

Powrót do spisu treści

Prace archeologiczne

Pierwszy systematyczny opis Side pochodzi z 1890 roku, kiedy to miejscowość odwiedził zespół austriacki, pod kierownictwem Niemanna i Petersena. Od 1947 do 1966 roku wykopaliska archeologiczne na terenie Side prowadził zespół zarządzany przez profesora Arifa Müfida Mansela. Jego dzieło kontynuowali profesor Jale Inan i Haluk Abbasoğlu. Od 2009 roku trwa najnowsza runda prac archeologicznych w Side, obecnie pod kierownictwem profesora Petera Scherrera z Uniwersytetu w Grazu (Austria).

Powrót do spisu treści

Side obecnie

Obecnie Side to znana miejscowość wypoczynkowa. Jednakże udało mu się jednocześnie zachować wiele z uroku niewielkiej wioski, którą było jeszcze kilkadziesiąt lat temu. Wypoczynek w Side szczególnie chwalą sobie osoby, którym nie zależy tak bardzo na szalonej zabawie do białego rana - miłośnikom szalonych imprez polecamy raczej Alanyę. Dla poszukiwaczy chwili wytchnienia od szarej codzienności połączonej z możliwością zobaczenia paru zabytków z czasów starożytnych Side jest miejscem bliskim ideałowi. Dodatkowo lokalny mikroklimat jest znacznie przyjemniejszy niż ten panujący w Alanyi - Side jest położone nieco dalej od pasma gór, co skutkuje mniejszą wilgotnością powietrza.

Informacje praktyczne

Ścisłe, zabytkowe centrum Side jest zamknięte dla ruchu samochodowego, na odcinku od okolic antycznego teatru do portu jachtowego i terenu, na którym znajdują się pozostałości świątyni Apollina. Samochody należy pozostawić na przygotowanych w tym celu parkingach.

Prowadząca do portu ulica Liman Cadddesi to ciąg sklepów z pamiątkami, ubraniami, biżuterią i tym podobnymi pułapkami na turystów. Przed samym portem znajduje się plac z pomnikiem Atatürka, przy którym działa oddział poczty i są dostępne płatne toalety.

Ciąg restauracji z widokiem na morze położony jest wzdłuż portu jachtowego, ale ceny są w tych lokalach mocno wygórowane. Można się również posilić kanapką z rybą lub z köfte, sprzedawanymi prosto z łodzi w porcie. Przy końcu Liman Caddesi działa stoisko z lodami z koziego mleka oraz świeżo wyciskanymi sokami z pomarańczy i owoców granatu.

W Side znajduje się biuro informacji turystycznej, którego przemili pracownicy z wielkim, aczkolwiek przyjaznym zdumieniem witają turystów. To niespodziewane wydarzenie zdarza się niezwykle rzadko. Nie należy oczekiwać od nich znajomości języków obcych, za to z prawdziwym entuzjazmem podzielą się planem Side oraz kolorowymi folderami. Biuro położone jest około 800 metrów na wschód od antycznego centrum, przy drodze prowadzącej w kierunku Manavgatu.

Główna plaża w Side ciągnie się w kierunku północnym od historycznego półwyspu. Jest to plaża piaszczysta z łagodnym zejściem do wody.

W porcie jachtowym można wykupić rejs statkiem bez korzystania z pośredników. Najkrótsza opcja, czyli 1-godzinny rejs wzdłuż wybrzeża Side kosztuje 5 euro (dzieci do 4 lat gratis). Ponadto można wybrać się w rejs w górę rzeki do wodospadów w Manavgacie (za 15 euro wraz z posiłkiem) lub dłuższy rejs wzdłuż wybrzeża połączony z przystankami na pływanie przy okolicznych wyspach (20 euro z posiłkiem).

Powrót do spisu treści

Noclegi

Jeżeli planujecie spędzić w Side dłuższy czas i robić tylko lokalne wycieczki, to dobrym pomysłem jest wykupienie wczasów organizowanych przez biura podróży - wówczas cena przelotu i noclegu może okazać się atrakcyjniejsza niż w przypadku samodzielnego organizowania sobie wyprawy.

Natomiast jeśli macie zamiar zatrzymać się w Side na jeden lub kilka dni, to warto wziąć pod uwagę następujące opcje noclegowe (podane ceny dotyczą pokoju dwuosobowego ze śniadaniem, o ile nie jest zaznaczone inaczej):

• Memory Apart Hotel - w dzielnicy Kemer Mah. przy ulicy 1503 Sokak nr 8. Oferuje apartamenty na wynajem, od 20 euro za dobę, posiada własny basen z brodzikiem, ale położony jest dość daleko od morza
• Myra Apart Hotel - w dzielnicy Cennetler Mah. przy ulicy Fatih Sultan Mehmet Bulvarı 1534 Sokak nr 2/4. Również apartamenty na wynajem, od 30 euro za dobę, z basenem
• Belen Hotel - Selimiye Mah. Lale Sokak, Antik Side nr 12. Hotel jest położony na terenie antycznego miasta, 50 metrów od plaży, ze śniadaniem w formie bufetu, od 35 euro
• Ilhan Motel - przy ulicy Cagla Sokak nr 6/1. Także w zabytkowym centrum i blisko plaży, z własnym ogrodem, od 40 euro
• Side Apart Hotel - w dzielnicy plażowej Yalı Mahallesi, przy ulicy 1112 Sokak nr 7. Hotel oferuje przestronne apartamenty z kącikiem kuchennym, mogące pomieścić do 4 osób, ma własny basen i ogród, od 45 euro (śniadanie za dopłatą)

Powrót do spisu treści