Panionion

Współrzędne GPS: 37.712700, 27.234699

Region: 

Panionion to jońskie sanktuarium poświęcone Posejdonowi Helikonosowi, a jednocześnie miejsce spotkań Ligi Jońskiej. To niezwykłe miejsce położone było na północnych zboczach góry Mykale (tr. Samsun Daği lub Dilek Daği), naprzeciwko wyspy Samos, około 100 km na południe od Smyrny (obecnie İzmir). Góra Mykale zajmuje półwysep Dilek, wchodzący w Morze Egejskie fragment wybrzeża Azji Mniejszej. Po południowej stronie góry znajdowało się jońskie miasto Priene, którego mieszkańcy byli odpowiedzialni za sanktuarium Panionion i za organizację w nim uroczystości (tzw. panegyris) nazywanych Panionia.

Panionion - Otomatik Tepe

Zarys historii

Od XI wieku p.n.e. na azjatyckim wybrzeżu Morza Egejskiego zaczęło rozwijać się osadnictwo greckie. Po przybyciu na te tereny plemiona jońskie napotkały miejscową ludność karyjską, którą uważano za barbarzyńców. Karyjskie praktyki religijne opisał w Iliadzie Homer, który wspominał o kulcie bóstwa nazywanego Posejdon Helikonos. Ważnym elementem tego kultu było składanie ofiar z byków w świętym miejscu nazywanym Melia. Zachowane ruiny Melii wskazują, że część budowli tam wzniesionych powstała w VII wieku p.n.e., a teren otoczony był grubym na 3 metry murem.

W połowie VII wieku p.n.e. Melia została zburzona podczas wojen, które prowadzili z Karyjczykami Grecy. Wskutek tych walk terytoria karyjskie podzielono pomiędzy poszczególne osady jońskie, które następnie uformowały związek najważniejszych dwunastu miast czyli dodekapolis. Celem tej federacji stało się współdziałanie przy obronie przeciwko rosnącej na wschodzie potędze perskiej.

Panionion - Otomatik Tepe

Karyjski kult Posejdona Helikonosa został przez Greków zaadaptowany dla własnych celów i stał się ważnym elementem religijnym, spajającym miasta jońskie. Na ruinach Melii wzniesiono około 540 roku p.n.e. nową świątynię, a jej lokalizację nazwano Panionionem. Na jego terenie co roku odbywały się spotkania polityków z jońskiego dodekapolis, połączone z uroczystościami religijnymi oraz zawodami sportowymi nazywanymi Panionia.

Panionion - Otomatik Tepe

Jednakże już około 40 lat po wzniesieniu świątyni została ona spalona, najprawdopodobniej w trakcie wojny z Persami. W tym samym okresie czasu zniszczona została najważniejsza ówczesna jońska kolonia czyli Milet. Zakończyło to działalność oryginalnej ligi jońskiej oraz kultu z Panionion.

Na mniejszą skalę obchody ku czci Posejdona Helikonosa odbywały się w V wieku p.n.e. w Efezie. Od podboju tych terenów przez Aleksandra Wielkiego festiwalowi próbowano przywrócić dawne znaczenie i przeniesiono go w nową lokalizację, w okolice obecnej wsi Güzelçamli. Jednak ze stanu zachowanych tam ruin badacze wnioskują, że to nowe sanktuarium nigdy nie zostało wykończone.

Panionion - Otomatik Tepe

Prace archeologiczne

Lokalizacja Panionion jest obecnie kwestią sporną wśród archeologów i historyków. Od końca XIX wieku za Panionion uznawane były ruiny odkryte przez Theodora Wiedanda w okolicach Güzelçamlı, na niskim wzgórzu nazywanym Otomatik Tepe czyli 'Wzgórze Karabinów Maszynowych'. Oprócz znalezionych tam pozostałości antycznych budynków, identyfikacja z Panionionem została przeprowadzona na podstawie odkrytej w okolicy inskrypcji oraz zgodności lokalizacji z opisami autorów klasycznych - Herodota i Strabona. Prace wykopaliskowe na wzgórzu Otomatik Tepe przeprowadził w 1958 roku zespół pod kierownictwem Gerharda Kleinera, Petera Hommela i Wolfganga Müllera-Wienera.

Jednakże stanowisko na Otomatik Tepe od dawna budziło wśród naukowców wiele wątpliwości. Dotyczyły one z jednej strony skromnych rozmiarów sanktuarium, w którym mieli spotykać się reprezentanci potężnej konfederacji miast jońskich w Azji Mniejszej, a z drugiej strony - braku jakichkolwiek pozostałości z czasów karyjskich lub archaicznych czyli z VII-VI wieku p.n.e.

Panionion - Otomatik Tepe

W 2004 roku niemiecki archeolog Hans Lohmann, podczas rekonesansu na terenie półwyspu Dilek, odkrył wysoko w górach stanowisko składające się z osady karyjskiej z VII wieku p.n.e. oraz archaicznej świątyni w stylu jońskim. Jest ono położone na wysokości 750 metrów n.p.m.

W 2005 roku rozpoczęły się na tym obszarze prace archeologiczne, prowadzone we współpracy z Muzeum w Aydın. Lohmann twierdzi, że odkryte przez niego miejsce jest właściwym Panionionem, a jednocześnie ruinami karyjskiej Melii. Na korzyść tej teorii przemawia zarówno datowanie świątyni, jak i lokalizacja oraz rozmiary stanowiska.

Nic nie stoi na przeszkodzie, aby oba stanowiska uznawane za właściwy Panionion, rzeczywiście nim były. Wydaje się prawdopodobne, że obchody ku czci Posejdona w czasach archaicznych odbywały się blisko szczytu Mykale, a po ich wznowieniu - w skromniejszym wymiarze na stanowisku przy Güzelçamlı.

Zwiedzanie

Ruiny na terenie Otomatik Tepe to obszar temenos (święty teren dedykowany bóstwu) wyznaczony przez częściowo zachowane mury, z wejściem po stronie zachodniej. Na środku terenu znaleziono kamienną podbudowę, uznawaną za fundamenty ołtarza Posejdona.

U stóp wzgórza, 50 metrów na południowy-zachód od ołtarza, położony jest niewielki teatr, o średnicy 32 metrów. Składa się z 11 rzędów siedzisk wykutych w skale i przyjmuje się, że mógł służyć za miejsce spotkań przedstawicieli miast należących do jońskiego dodekapolis. Datowanie teatru wskazało, że został on wykonany w IV wieku n.e. czyli w okresie prób przywrócenia świetności festiwalu.

Panionion - Otomatik Tepe

Informacje praktyczne

Podane położenie ruin Panionionu dotyczy stanowiska na wzgórzu Otomatik Tepe. Wstęp na ten teren jest darmowy, a ruiny nie są ogrodzone.

Panionion - Otomatik Tepe

Bibliografia

  1. Freely, John, The Western Shores of Turkey, Londyn, 2006
  2. Kleiner, Gerhard, Hommel Peter, Müller-Wiener Wolfgang, Panionion und Melie, w: Jahrbuch des Deutschen Archäologischen Instituts, nr 23, 1967
  3. Lohmann, Hans, Melia, das Panionion und der Kult des Poseidon Helikonios, w: E. Schwertheim, E. Winter, Neue Forschungen zu Ionien, Asia Minor Studien 54, Bonn, 2005

Dojazd: 

Uwaga: poniższe wskazówki dotyczące dojazdu dotyczą ruin Panionionu położonego na wzgórzu Otomatik Tepe.

Dolmuszem: z Kuşadası.

Samochodem: z Kuşadası drogą prowadzącą na południe wzdłuż wybrzeża, przez Soğucak i Davutlar do Parku Narodowego Dilek.

Ruiny Panionion położone są na terenie miasteczka Güzelçamlı, po lewej stronie głównej drogi, jadąc od strony Kuşadası. Niestety brązowy kierunkowskaz wskazujący właściwą dróżkę boczną jest widoczny jedynie dla osób jadących z przeciwnego kierunku, od strony półwyspu Dilek. Ostatni odcinek (200 metrów) z głównej trasy do ruin Panionionu najlepiej przebyć na piechotę, ze względu na brak nawierzchni i spore dziury na drodze.

Droga do Panionion

Całkowita odległość z centrum Kuşadası wynosi 23 km. Współrzędne geograficzne Panionionu to: 37.712715, 27.234539.

Kierunkowskaz do Panionion

Powiązane artykuły: