Najpiękniejszy zabytek Antalyi to bez wątpienia monumentalna brama prowadząca na teren dzielnicy Kaleiçi. Nazywana jest Bramą Hadriana (tr. Hadriyanüs Kapısı) lub Potrójną Bramą (tr. Üçkapılar). Pierwsza nazwa stanowi pamiątkę po dawnych dziejach miasta, kiedy to w II wieku n.e. odwiedził je rzymski cesarz Hadrian, natomiast drugie określenie odwołuje się do wyglądu monumentu, który posiada trzy łukowo sklepione przejścia.

Zarys historii

Brama Hadriana została wzniesiona w 130 roku n.e., na pamiątkę odwiedzin cesarza Hadriana w Attalei, jak wówczas nazywano Antalyę. Została wkomponowana w mury obronne, otaczające miasto, i stała się główną bramą prowadzącą do jego wnętrza.

Chociaż krążą opowieści, że Makeda, królowa Saby, przejechała przez tę bramę, a następnie odpoczęła w Aspendos, w drodze na spotkanie z królem Salomonem, nie mogą mieć w sobie ani krzty prawdy, gdyż te wydarzenia, o ile faktycznie doszły do skutku, miały miejsce w X wieku p.n.e., a więc długo przed konstrukcją bramy.

Dwie wieże, stojące po obu stronach bramy, pochodzą z różnych okresów historii. Wieża południowa, czyli patrząc od strony bulwaru Atatürka ta po lewej stronie, pochodzi z czasów rzymskich, ale została wzniesiona niezależnie od bramy. Świadczyć ma o tym jej architektoniczna odrębność. Wieża ta nazywana jest wieżą Julii Sancty, a o jej antycznym pochodzeniu świadczy wbudowana kamienna inskrypcja.

Wieża północna (prawa) została przebudowana w okresie panowania seldżuckiego sułtana Alaeddina Keykubata I, czyli w I połowie XIII wieku n.e., jedynie najniższa część zachowała się z czasów rzymskich. Również na tej wieży znajduje się inskrypcja, zapisana w języku starotureckim, ale w piśmie arabskim.

Dla świata zachodniego Bramę Hadriana odkrył Francis Beaufort, który w 1817 roku opublikował jej opis w swoim dzienniku z podróży wzdłuż południowych wybrzeży Azji Mniejszej. Z przedstawionego przez niego obrazu struktury wynika, że posiadała ona wówczas jeszcze jedną, wyższą kondygnację. Została ona jednak zniszczona w XIX wieku, tak więc odwiedzający później Antalyę Charles Texier (w latach 30-tych XIX wieku) i Lanckoroński nie byli już w stanie opisać jej dokładnego wyglądu.

Pod koniec XIX wieku stan ówczesny Bramy Hadriana opisał polski podróżnik Karol Lanckoroński tymi słowami: "dzisiaj zakopana do głębokości kilku stóp, jest tylko widoczna od zewnątrz, gdyż jej fasadę wewnętrzną otaczają nowe budowle. Pomnik ten jest stosunkowo dobrze zachowany dzięki szczególnej tej okoliczności, że przez długi czas był zasłonięty murem, który zakrywał fasadę jego zewnętrzną i w którym wyłom zrobiony został zaledwo przed parą laty". Badaczowi temu zawdzięczany także precyzyjny opis całej widocznej struktury oraz dokładne szkice i plany ją przedstawiające, wykonane przez jego towarzysza, George'a Niemanna.

Chociaż trudno w to uwierzyć, całkowite odsłonięcie Bramy Hadriana i jej renowacja miały miejsce dopiero w latach 50-tych XX wieku, przeszło 60 lat po wizycie Lanckorońskiego. Obecnie to jedno z najważniejszych punktów wizyty w Antalyi oraz miejsce, w którym prawie każdy turysta chce zrobić sobie pamiątkowe zdjęcie.

Wygląd budowli

Brama Hadriana z wyglądu przypomina typowy rzymski łuk triumfalny. Jej trzy otwory są równej wielkości - mają po 4,15 metra szerokości i 6,18 metra wysokości, mierzonej do wierzchołka łuku. Cała konstrukcja ma wysokość przeszło 8 metrów, od starożytnego bruku do najwyższego belkowania.

Z obu stron bramę ozdabiają fasady złożone z czterech kolumn każda. Monument zbudowano z białego marmuru, za wyjątkiem granitowych trzonów kolumn. Kapitele kolumn są w porządku kompozytowym, łączącym elementy porządku jońskiego i korynckiego.

Belkowania biegnące nad kolumnadami po obu stronach bramy mają wysokość 1,28 metra i składają się z architrawu, niskiego fryzu ozdobionego motywami roślinnymi oraz z gzymsu. Bogate zdobienia tych gzymsów przedstawiają m.in. głowy lwów. Kolebkowe sklepienia nad otworami bramy są udekorowane kasetonami, z których każdy posiada odrębne zdobienie - motywami kwiatowymi i rozetami.

Bibliografia

• Akurgal, Ekrem, Ancient Civilizations and Ruins of Turkey, Stambuł 2011
• Beaufort, Francis, Karamania, Or, A Brief Description of the South Coast of Asia-Minor and of the Remains of Antiquity, Londyn, 1817
• Lanckoroński, Karol, Miasta Pamfilii i Pizydyi, tom I Pamfilia, Kraków 1890

Dojazd

Brama Hadriana stoi przy bulwarze Atatürka, w centrum Antalyi. Można do niej dojść na piechotę, spacerem prowadzącym przez dzielnicę Kaleiçi, lub dojechać tramwajem. Linia tramwajowa Nostalji Tramvay przebiega tuż przy tym monumencie, a odpowiedni przystanek nazywa się, jakżeby inaczej, Hadrian.