Alaşehir

Współrzędne GPS: 38.350300, 28.509501
Kościół świętego Jana w Filadelfii (obecnym Alaşehir)

Region: 

Alaşehir to miasto nieczęsto odwiedzane przez turystów. Z jednej strony powodem tego stanu rzeczy jest jego śródlądowe położenie, z dala od najważniejszej trasy wiodącej z północy na południe Turcji. Z drugiej strony — brakuje w Alaşehir jakiegoś przeboju turystycznego, który mógłby się stać magnesem dla podróżników. Najczęściej trafiają tu grupy turystów-pielgrzymów, którzy podążają śladami siedmiu gmin wczesnochrześcijańskich, wspomnianych w Apokalipsie świętego Jana. Jednakże na najwytrwalszych podróżników czeka w Alaşehir nagroda — bardzo ciekawe pozostałości kościoła z okresu bizantyjskiego, jak również parę drobniejszych ciekawostek.

Zarys historii miasta

Miasto zostało założone przez króla Pergamonu Eumenesa II w 189 roku p.n.e. Władca nadał mu nazwę Filadelfia, aby uhonorować swojego brata, który został później jego następcą na tronie państwa jako Attalos II. Lojalność brata zyskała mu przydomek Philadelphos czyli "ten, który kocha brata" i stąd pochodzi pierwsza nazwa miasta. Ponieważ na monetach z tego okresu istnienia miasta widoczna jest macedońska tarcza, przypuszcza się, że w Filadelfii osadzili się Macedończycy, a być może cała osada była początkowo kolonią wojskową.

Filadelfia położona była w strategicznym miejscu, na drodze biegnącej z Troady, przez Pergamon i Sardes do Tarsu i dalej na wschód. Przecinała ją kolejna droga, która wiodła w kierunku wschodnim, na teren Frygii.

Ponieważ miasto było stosunkowo młode, jak na realia Azji Mniejszej, nie posiadało wielu tradycji religijnych. Inskrypcja pochodząca z około 100 roku p.n.e. wymienia ołtarze kultowe na terenie miasta, poświęcone co najmniej dziesięciu bogom i boginiom.

W 133 roku p.n.e. ostatni władca Pergamonu, Attalos III, zapisał swoje królestwo w testamencie Rzymowi i od tego czasu Filadelfia stała się częścią Imperium Rzymskiego, a dokładnie - jego prowincji noszącej nazwę Azja.

Rondo w centrum Alaşehir

W 17 roku n.e. miasto ucierpiało poważnie z powodu trzęsienia ziemi, które dotknęło także Sardes. Mieszkańcy Filadelfii zostali zmuszeni do opuszczenia domów, a jedynym plonem, jaki mogli uzyskać z pokrytej wulkanicznym pyłem ziemi okazały się winogrona. Od tego czasu winnice zdominowały krajobraz rolniczy wokół miasta, a tradycje winiarskie przetrwały aż do naszych czasów.

Po trzęsieniu ziemi cesarz Tyberiusz zwolnił Filadelfię z obowiązku płacenia podatków oraz wspomógł odbudowę miasta. Po jej zakończeniu nazwę miasta zmieniono na Neocaesarea. Także kolejni cesarze wspierali rozwój Filadelfii, wśród nich - Kaligula, Wespazjan, który nakazał kolejną zmianę nazwy miasta - tym razem na Flavia, oraz Karakalla. W okresie panowania ostatniego z tych cesarzy Filadelfia stała się ośrodkiem kultu imperialnego i zyskała przydomek neokoros czyli strażnik świątyni.

W okresie wczesnochrześcijańskim Filadelfia stała się adresatem dwóch wiadomości. Pierwsza z nich zawarta jest w Apokalipsie św. Jana, gdzie Filadelfia wymieniana jest jako szósty z siedmiu kościołów. Przesłanie dla tej wspólnoty zawiera gorącą pochwałę jej wytrwałości w wierze. Z tego powodu niektóre kościoły protestanckie używają obecnie określenia Filadelfia jako dodatku do nazwy lokalnej wspólnoty - jest to sposób na podkreślenie jej wierności.

Około 107 roku list do gminy chrześcijańskiej w Filadelfii napisał Ignacy Antiocheński, jeden z pierwszych ojców Kościoła. Pełnił on funkcję biskupa Antiochii, ale za panowania cesarza Trajana skazano go na śmierć męczeńską. Musiał udać się do Rzymu, gdzie czekało go wykonanie wyroku. W drodze z Antiochii zatrzymywał się w kilku miastach zachodniej Azji Mniejszej, skąd pisał listy do gmin chrześcijańskich, w tym - do wspólnoty z Filadelfii.

Kiedy w 156 roku zginął męczeńską śmiercią Polikarp ze Smyrny, razem z nim śmierć poniosło dwunastu mieszkańców Filadelfii.

Pomimo pochwał, jakie otrzymywała chrześcijańska wspólnota z Filadelfii, miasto okazało się ostoją dawnego kultu pogańskiego co najmniej do VI wieku n.e., kiedy znane było jako "Małe Ateny" z powodu oddania bogom greckim i rzymskim. Nie znaleziono do tej pory żadnych śladów istnienia w Filadelfii synagogi, ale znaleziona 16 km na wschód od miasta inskrypcja z III wieku n.e. wspomina "synagogę żydowską".

W okresie bizantyjskim Filadelfia rozkwitała. W VI wieku n.e. zbudowano w niej bazylikę chrześcijańską świętego Jana, której ruiny stanowią obecnie główną atrakcję turystyczną miasta.

W XI wieku miasto dwukrotnie zdobywali Seldżucy, ale ostatecznie Filadelfia została odbita przez bizantyjskiego cesarza Aleksego I Komnena w trakcie pierwszej wyprawy krzyżowej, w 1098 roku. Od XI do XV wieku miasto było siedzibą gubernatora oraz komendanta wojskowego (stratega) tzw. temy czyli jednostki organizacji militarnej państwa bizantyjskiego.

Na przełomie XII i XIII wieku Filadelfia stała się centrum powstań skierowanych przeciwko władcom bizantyjskim. Przywódcami tych rewolt byli: Jan Komnen Vatatzes oraz Teodor Mangafas - urodzony w Filadelfii dostojnik, który dwukrotnie uzurpował sobie tytuł cesarza bizantyjskiego.

W XIII i XIV wieku Filadelfia stała się miastem niezwykle zamożnym. Przyczyniła się do tego założona w niej genueńska kolonia handlowa. Miasto było ośrodkiem produkcji skórzanej oraz farbowanego na czerwono jedwabiu. W XIV wieku Filadelfia była otoczona przez emiraty różnych rodów tureckich, ale zachowywała formalnie wierność cesarzowi bizantyjskiemu. Ostatecznie została włączona do Imperium Osmańskiego w 1390 roku przez sułtana Bajazyda I Błyskawicę, przy wsparciu udzielonym mu przez bizantyjskiego cesarza Manuela II. Pod rządami tureckimi miastu nadano nazwę Alaşehir.

Podczas wojny grecko-tureckiej w latach 1919-1922 Alaşehir było okupowane przez Greków. Gdy ich oddziały wycofywały się na zachód, uciekając przed zbliżającą się armią turecką, stosowały politykę spalonej ziemi. Według Jamesa Lodera Parka, amerykańskiego wicekonsula w Turcji w tamtym okresie, Alaşehir zostało przez oddziały greckie podpalone po uprzednim oblaniu ścian budynków naftą. Szacuje się, że podczas pożaru miasta życie straciło około 3 tysiące mieszkańców, a ogień strawił 70% zabudowy.

Meczet Bajazyda Błyskawicy w Alaşehir

Alaşehir współcześnie

Z powodu prawie doszczętnego spalenia Alaşehir w 1922 roku jest to miasto o nieciekawej, nowoczesnej zabudowie, w którym na próżno można poszukiwać zabytkowych drewnianych domostw z okresu osmańskiego. Przygnębiające wrażenie potęgował w 2013 roku prowadzony remont centrum, który daje jednakże nadzieję na uzyskanie przez miasto ładniejszego wyglądu w przyszłości.

Alaşehir leży u podnóży góry Bozdağ, znanej w okresie antycznym jako Tmolus. Wokół miasta rozciąga się żyzna równina, położona wzdłuż rzeki Gediz (czyli Hermos). Obecnie nazwa miasta kojarzona jest w całej Turcji z rodzynkami - sułtankami.

Wśród znanych osób, urodzonych w Alaşehir, warto wspomnieć o Kenanie Evrenie, siódmym prezydencie Republiki Tureckiej, który zajął stanowisko głowy państwa po przewrocie wojskowym w 1980 roku i utrzymał się u władzy do 1989 roku.

Informacje praktyczne

W Alaşehir działa kilka hoteli, z których polecamy dogodnie położony przy wjeździe do miasta, przy ulicy Suleyman Demirel Bulvarı, hotel Philadelphia.

Przy tej samej ulicy położony jest duży supermarket Pehlivanoğlu, a naprzeciwko hotelu działa restauracja.

Bulwar Süleymana Demirela w Alaşehir

Bibliografia

  • Kinross, Patrick, Atatürk. The Rebirth of a Nation, Londyn, 2001
  • Mango, Andrew, Atatürk, Londyn, 2004
  • Piszczek, Zdzisław (red.), Mała Encyklopedia Kultury Antycznej, Warszawa, 1990
  • Wilson, Mark, Biblical Turkey. A Guide to the Jewish and Christian Sites of Asia Minor, Stambuł, 2012

Co warto zobaczyć: 

Najważniejszą atrakcją turystyczną w Alaşehir są ruiny kościoła świętego Jana, pochodzące z okresu bizantyjskiego. Na ich terenie działa muzeum na wolnym powietrzu, gdzie wystawiono eksponaty z okresu antycznego oraz osmańskiego.

Ruiny kościoła świętego Jana w Filadelfii

Dodatkowo w mieście stoją pozostałości murów obronnych, przebiegające po zachodniej stronie Alaşehir. Ich fragmenty stanowią obecnie ściany domów i budynków publicznych.

Na wzgórzu akropolu (Toptepe) znajdują się fragmenty dawnej budowli, być może świątyni, a po jego zachodniej stronie widoczny jest zaryse stadionu. Po stronie wschodniej znajdują się pozostałości teatru z II-III wieku n.e. To jedyne pamiątki z okresu rzymskiego miasta.

Kilka znalezisk z terenu Alaşehir, w tym inskrypcja, w której wspomniany jest król Attalos, znajduje się w Muzeum w Manisie.

Jak dotrzeć?: 

Autokarem: z wielu miast tureckich. Lokalna kompania autokarowa Alaşehir Sarıkız Turizm zapewnia połączenia między innymi z Ankarą, Antalyą, Bursą, Denizli, Izmirem, Manisą i Stambułem oraz z oddalonym o 40 km Salihli. W Salihli można przesiąść się na dolmusz lub autokar kursujący do miejscowości Sart, na terenie której leżą rozległe ruiny dawnej lidyjskiej stolicy - Sardes.

Pociągiem: w Alaşehir znajduje się ważny węzeł kolejowy, a co więcej - docierają tu nie tylko pociągi towarowe, ale również - pasażerskie. Dworzec kolejowy w Alaşehir położony jest w centurm miasta.

Najważniejsze jest połączenie z Izmirem (stacja Alsancak): pociąg jedzie przez Manisę, Turgutlu i Salihli do Alaşehir. Czas przejazdu wynosi około 3,5 godziny, odbywają się 3 kursy dziennie. Ponadto do Alaşehir można dotrzeć pociągiem z Konyi (jeden pociąg na dobę, 9 godzin jazdy) i Uşak (trzy pociągi na dobę, 2,5 godziny jazdy).

Pociąg przejeżdżający przez Alaşehir

Samochodem: Alaşehir położone jest przy drodze D585, która łaczy Salihli na północy (40 km) z Denizli na południu (100 km). Podróżując samochodem po tych okolicach warto 16 km na południe od Alaşehir skręcić na zachód, w drogę D310, która wiedzie do miasta Ödemiş, a stamtąd łatwo jest już trafić do miasteczka-skansenu Birgi oraz do położonej nad górskim jeziorem miejscowości Gölcük.

Powiązane artykuły: 

Powiązane relacje: