Muzeum w Bergamie, zlokalizowane dogodnie w samym centrum miasta, posiada w swojej kolekcji wiele ciekawych eksponatów. Jednakże podczas zwiedzania trudno oprzeć się wrażeniu, że czegoś w nim brakuje. Oczywiście chodzi o słynny Ołtarz Zeusa, który został w XIX wieku wywieziony do Berlina i obecnie stanowi główną atrakcję tamtejszego Muzeum Pergamońskiego. Można sobie tylko wyobrażać najazd miłośników historii starożytnej na placówkę w Bergamie, gdyby posiadała ona to arcydzieło. Niestety trzeba zadowolić się miniaturowym modelem oraz zdjęciami z Berlina.

Zdjęcie rekonstrukcji Wielkiego Ołtarza Zeusa z Muzeum Pergamońskiego w Berlinie

Nie oznacza to, że muzeum nie jest warte odwiedzenia. Wręcz przeciwnie, to doskonałe uzupełnienie wizyty na Akropolu Pergameńskim i w Asklepiejonie, skąd pochodzi większość wystawionych tu eksponatów.

Przeczytajcie więcej o Asklepiejonie Pergameńskim oraz o Akropolu Pergameńskim w Bergamie.

Historia placówki

Potrzeba utworzenia placówki muzealnej w Bergamie stała się widoczna już po koniec XIX wieku. Pierwszy magazyn o charakterze muzealnym postawiono na terenie Środkowego Miasta pod Akropolem, podczas wykopalisk w latach 1900-1913. Po przerwie spowodowanej I wojną światową, gdy wznowiono prace w 1927 roku ilość znalezisk wzrosła tak znacząco, że trzeba było zbudować większy budynek.

Rzymski posąg Hermesa niosącego małego Dionizosa z Asklepiejonu Pergameńskiego

Rozkaz budowy muzeum wydał w 1932 roku podczas wizyty w Bergamie marszałek Fevzi Çakmak, który sprawę uznał za pilną. Budynek powstał we współpracy turecko-niemieckiej. Na lokalizację wybrano teren dawnego cmentarza, a projekt stworzyli niemieccy architekci Bruno Meyer i Harold Hanson. Fundamenty położono w1933 roku, a budynek otwarł dla zwiedzających 30. października 1936 roku burmistrz İzmiru Fazlı Güleç.

Budynek Muzeum w Bergamie

Po obu stronach budynku pozostawiono miejsce z myślą o przyszłej rozbudowie placówki. Sala etnografii została dodana w 1978 roku, a niedługo później - sala archeologii. Budynek otoczony jest ogrodem, w którym wystawione są większe eksponaty wykonane z kamienia.

Ekspozycje muzealne

Największa kolekcja eksponatów muzealnych to znaleziska z antycznego Pergamonu. Szczególnie warte uwagi są posągi wykonane według tzw. 'szkoły pergameńskiej'. Wzrok przyciąga również rzymska mozaika przedstawiająca meduzę, pochodząca z Dolnego Miasta w Pergamonie. Duża część kolekcji to sarkofagi i stele nagrobne, z czasów hellenistycznych i rzymskich.

Mozaika meduzy z Dolnego Miasta w Pergamonie - rzymska z III wieku n.e.

Spoza terenów Pergamonu muzeum posiada bardzo ciekawe kolekcje znalezisk z okolicznych stanowisk archeologicznych w Pitane, Gryneion i Myrinie oraz z wykopalisk ratunkowych inicjowanych przez tureckie Ministerstwo Kultury. Muzeum posiada również eksponaty zakupione, otrzymane w formie darowizny i pozyskane z konfiskat.

Eksponaty opisane jako pochodzące z Yortanlı to przedmioty pozyskane podczas wykopalisk ratunkowych w dolinie Kaikos, pochodzące z antycznego rzymskiego uzdrowiska Allianoi. Stanowisko archeologiczne położone było 18 km na północny-wschód od Bergamy, przy drodze do İvrindi.

W II wieku n.e. w Allianoi powstał kompleks łaźni, mosty, drogi, budynki mieszkalne oraz nimfeum. Łaźnie były wykorzystywane również za czasów Bizancjum. Z tego okresu pochodziły również warsztaty rzemieślnicze. Miasto zachowało ciągłość osadniczą od II do XI wieku n.e.

W trakcie wykopalisk prowadzonych przez Muzeum w Bergamie odkopano około 2,5 tysiąca przedmiotów oraz ponad 6 tysięcy monet. Prace archeologiczne miały charakter ratunkowy, gdyż w 1994 roku powstał plan budowy zapory Yortanlı na rzece Ilya. Wywołało to protesty ze strony wielu organizacji, w tym UNESCO, ale zapora została zbudowana i w 2010 roku sztuczny rezerwuar wodny zalał pozostałości antycznego Allianoi. Jedyną pamiątką po tym uzdrowisku są więc eksponaty wystawione w muzeum, w tym instrumenty chirurgiczne z brązu, naczynia, biżuteria i piękny posąg nimfy.

Znaleziska z wykopalisk ratunkowych w Allianoi, pochodzących z okresu od II do V wieku n.e.

Kolejne wykopaliska ratunkowe Muzeum w Bergamie zorganizowało tuż przy słynnym Akropolu Pergameńskim. U jego podnóży, od strony południowo-zachodniej płynie rzeka Kestel, dawniej znana jako Ketios. Również na niej powstała w latach 1983-1988 zapora, której zadaniem jest nawodnienie okolicznych pól uprawnych. Zaporę Kestel widać doskonale podczas jazdy kolejką linową na Akropol.

Przed budową zapory odbyły się dwie serie prac archeologicznych, aby ocalić eksponaty z niecki, którą obecnie wypełnia sztuczne jezioro. W dolinie Kestel odkryto liczne groby z czasów hellenistycznych, rzymskich i bizantyjskich oraz marmurowy rzymski sarkofag.

Obszar ten był nie tylko nekropolią, położone tam warsztaty garncarskie wspomniane zostały już przez Pliniusza. Ich lokalizacja została wybrana ze względu na dostęp do wody i glinki oraz na ochronę Pergamonu przed niebezpieczeństwem pożaru - w dolinie znaleziono cztery piece szklarskie. W kolekcji muzeum znajdują się pochodzące z doliny lampy oliwne, figurki z terakoty i misy ceramiczne.

Znaleziska z wykopalisk ratunkowych w dolinie Kestel z okresu od I wieku p.n.e. do II wieku n.e.

Muzeum posiada również kolekcje eksponatów pochodzących z miast eolskich, założonych przez kolonistów z Grecji w Azji Mniejszej, w środkowej części wybrzeża egejskiego.

Dowiedzcie się więcej o kolonizacji greckiej w Azji Mniejszej.

Najdalej na północ wysuniętym miastem eolskim było Pitane, położone na półwyspie Çandarlı. Według legendy było pierwotnie założone przez plemię wojowniczych Amazonek. Według źródeł historycznych miasto należało w V wieku p.n.e. do Ateńskiego Związku Morskiego, a w 366 roku p.n.e. oblegali je bez powodzenia Macedończycy. W czasach Królestwa Pergamonu Pitane pełniło rolę ważnego miasta portowego.

Poznajcie historię Królestwa Pergamonu.

Pierwszy rekonesans archeologiczny w Pitane przeprowadzono już na początku XX wieku, a pierwszymi wykopaliskami kierował ojciec tureckiej archeologii Osman Hamdi Bey. Na terenie nekropolii znalazł ceramikę pochodzącą z okresu od czasów prehistorycznych po archaiczne. W 1960 roku prace podjął Ekrem Akurgal, zachęcony znalezionymi w Pitane pięknymi wazami w stylu orientalizującym. Znalazł wiele naczyń, z których kilka wystawionych jest w Muzeum w Bergamie, ale większość została przewieziona do Muzeum Archeologicznego w Stambule oraz do placówki w İzmirze.

Ceramika z Pitane - VI-V wiek p.n.e.

Myrina była drugim największym (po Kyme) miastem eolskim, położonym u ujścia rzeki Titnaios (obecnie Güzelhisar). Położona na dwóch wzgórzach Myrina była również miastem portowym. Niestety dwukrotnie niszczyły ją trzęsienia ziemi. Po pierwszym z nich odbudował ją cesarz Tyberiusz i przemianował na Sebastopolis.

W latach 1880-1882 dwóch członków Szkoły Francuskiej w Atenach - E. Pottier i S. Reinach - przeprowadziło pierwsze prace archeologiczne w Myrinie. Odkopali przeszło 4 tysiące grobów, ale okazy przez nich pozyskane zostały wywiezione za granicę i są wystawione w Luwrze. Część, która pozostała na terenie Turcji, znajduje się w Muzeum Archeologicznym w Stambule.

Muzeum w Bergamie prowadziło w Myrinie wykopaliska w latach 70-tych XX wieku. Ich owocem były eksponaty z czasów archaicznych i hellenistycznych. Najcenniejsze są figurki z terakoty, z których produkcji słynęła w czasach antycznych Myrina. Przedstawiają one kobiety, mężczyzn i dzieci oraz bóstwa, w tym Afrodytę i Erosa.

Figurki z terakoty - Myrina, II-I wiek p.n.e.

Sekcja etnograficzna muzeum przedstawia sztukę i życie codzienne w epoce osmańskiej. Najcenniejszą jej częścią są zabytkowe dywany wykonane według lokalnej tradycji.

Część kolekcji zabytkowych dywanów z Bergamy

Informacje praktyczne

Muzeum w Bergamie położone jest w centrum miasta, przy głównej ulicy Cumhuriyet Caddesi. Otwarte jest codziennie od 8:30 do 17:30. Cena biletu wstępu w 2023 roku wynosiła 60 TL.

Ogród Muzeum w Bergamie

Obejrzyjcie galerię zdjęć z Muzeum w Bergamie.

Dowiedzcie się więcej o Bergamie.