Akhisar

Współrzędne GPS: 38.916698, 27.828400
Kot z Akhisar

Region: 

Jeżeli kiedyś w trakcie podróży będziecie jechać z Balıkesir do Izmiru trasą śródlądową, to zatrzymajcie się koniecznie w niepozornym na pierwszy rzut oka mieście Akhisar. Co prawda niewiele się w nim dzieje, a nowoczesna zabudowa nie zachęca do postoju, ale to pierwsze wrażenie można szybko przełamać, uświadamiając sobie, że oto znaleźliśmy się w miejscu, które niegdyś należało do pierwszych gmin chrześcijańskich w Azji Mniejszej. Jako Tiatyra znalazło się nawet wśród wymienionych przez świętego Jana w Apokalipsie tzw. Siedmiu Kościołów Azji. Warto poświęcić parę chwil i przekonać się, czy w Akhisar zachowały się jakieś pamiątki po tamtych dawnych dziejach.

Zarys historii

Znaleziska archeologiczne udowodniły, że dzieje osadnictwa na terenie Akhisar sięgają co najmniej 3000 lat p.n.e. Rozwojowi osady sprzyjało jej strategiczne położenie — na przecięciu ważnych szlaków handlowych, na żyznej równinie rozciągającej się wzdłuż rzeki Lykus (obecnie znanej jako Gördük Çay). Samo miasto zostało założone przez Lidyjczyków jako Teira. Słowo to w języku lidyjskim oznaczało fortecę. W pobliżu miasta znajdowało się wówczas ważne sanktuarium lidyjskiego boga Tyrimnusa.

Akhisar

Około 500 roku p.n.e. tereny wokół Tiatyry dostały się pod kontrolę perską, spod której wyzwolił miasto Aleksander Macedoński. W okresie od IV do I wieku p.n.e. Tiatyra przechodziła kolejno pod panowanie Seleucydów, Attalidów z Pergamonu i królów Pontu z dynastii Mitrydatydów. W 80 roku p.n.e. znalazła się w granicach Imperium Rzymskiego. W tym przedchrześcijańskim okresie naczelnym bóstwem miasta był Helius Pythius Tyrimnaeus Apollo, którego długie imię doskonale odzwierciedla jego synkretyczną, lidyjsko-macedońsko-grecką naturę.

Akhisar

W okolicy Tiatyry działało również sanktuarium orientalnej bogini Sambathe, a w samym mieście stała okazała synagoga, której pozostałości nie udało się niestety odnaleźć. W I wieku p.n.e. do tej mozaiki wyznaniowej dołączył kult imperialny Rzymu i cesarza Augusta. W takich warunkach, w I wieku n.e. zaczęła rozwijać się w Tiatyrze gmina wczesnochrześcijańska, o której wspomina Apokalipsa świętego Jana. List skierowany do gminy chrześcijańskiej w Tiatyrze jest czwartym, czyli centralnym przesłaniem świętego Jana, który z jednej strony zachwala wiarę i wytrwałość lokalnych chrześcijan, ale z drugiej strony — gani ich za tolerowanie działalności niejakiej Jezabel, która nakłania mieszkańców miasta do rozpusty i składania ofiar pogańskim bożkom.

Akhisar

W 200 roku n.e. Tiatyra była miastem całkowicie chrześcijańskim, chociaż jej mieszkańcy mocno sprzyjali tzw. montanizmowi czyli ruchowi religijnemu, nazywanemu także herezją Frygijczyków. Montaniści nie skupiali się na debatach teologicznych, ale na reformie obyczajowej. Co ciekawe, wielką rolę w tym odłamie chrześcijaństwa odgrywały prorokinie, zapowiadające zbliżający się koniec świata. Jednocześnie montaniści odrzucali wszystkie autorytety kościelne. Po śmierci twórcy ruchu, Montana, około 180 roku ruch przez niego stworzony szybko zanikł.

Akhisar

Na początku III wieku n.e. rzymski cesarz Karakalla uczynił z Tiatyry regionalne centrum administracyjne, co spowodowało gwałtowny rozwój miasta, w którym powstały liczne budynki publiczne, w tym aż trzy gimnazjony. Od tego czasu Tiatyra uznawała Karakallę za swojego założyciela i dobroczyńcę.

Akhisar

Jednak czas rozwoju i bogactwa nie miał trwać wiecznie — na początku VII wieku najazdy arabskie spowodowały poważne zniszczenia w zachodniej Azji Mniejszej, a tereny wokół Tiatyry stały się miejscem wielu bitew pomiędzy wojskami bizantyjskimi i arabskimi. Od XII wieku na obszar ten zaczęły napływać ludy tureckie, a Tiatyra wielokrotnie przechodziła spod kontroli bizantyjskiej pod turecką i z powrotem. Na początku XIV wieku lokalny władca bejliku Saruhan zajął te tereny dla Turków. Pamięć o dawnych dziejach Tiatyry zaczęła zanikać, a miasto, znane od tego momentu jako Akhisar zostało ostatecznie włączone do prowincji (wilajetu) Aydın.

Akhisar

W XVII wieku nikt już nie pamiętał, że Akhisar było jedną z pierwszych gmin chrześcijańskich w Azji Mniejszej. W 1669 roku brytyjski konsul ze Smyrny, Paul Rycault, rozpoczął poszukiwania wspominanych w Biblii Siedmiu Kościołów Azji. Odwiedził między innymi Tire, które było wówczas identyfikowane z Tiatyrą, jednak nie znalazł tam żadnego potwierdzenia dla tej teorii, ani w postaci zachowanych budowli, ani przekazów ustnych. Rok później, po wizycie w Pergamonie, dotarł do Akhisar, gdzie ujrzał fragmenty antycznej budowli. Na jednym z kamiennych bloków dostrzegł grecką inskrypcję Thyateira i w ten sposób ustalił, że to właśnie Akhisar było dawną Tiatyrą.

Akhisar

Niewielka wspólnota chrześcijańska zamieszkiwała Akhisar do sierpnia 1922 roku, kiedy to podczas wojny turecko-greckiej znaczna część populacji greckiej została zamordowana, a resztę wysiedlono na tereny obecnej Grecji.

Akhisar

Miasto obecnie

Akhisar jest obecnie sporym miastem (przeszło 100 tysięcy mieszkańców), które posiada specjalną strefę przemysłową. Produkuje się tu części samochodowe, cegły i papierosy, tłoczona jest też oliwa z oliwek. W kręgach szachowych Akhisar znane jest natomiast jako miejsce, w którym w 2009 roku odbyła się Światowa Olimpiada Szachowa Dzieci i Młodzieży.

Akhisar

Informacje praktyczne

Akhisar nie jest miastem, do którego przyjeżdża wielu turystów, więc lokalna baza hotelowa jest dość skromna. Jeżeli zdecydujecie się spędzić tu więcej czasu lub zastanie Was wieczór, to w mieście działa kilka hoteli.

Jedną z najbardziej cenionych przez mieszkańców miasta restauracji jest Can Köfte, specjalizująca się, naturalnie, w mielonych kotlecikach (czyli köfte). Położona jest ona przy ulicy 19 Sokak, zaledwie 350 metrów na wschód od głównego stanowiska archeologicznego w Akhisar.

Nieco dalej w tym samym kierunku, w pobliżu meczetu Yeni Cami, znajduje się teren targowy. Oprócz zrobienia potrzebnych zakupów można w tej okolicy odpocząć w jednym z wielu ogrodów herbacianych, działających w niewielkim parku.

Akhisar

Bibliografia

  • Wilson, Mark, Biblical Turkey. A Guide to the Jewish and Christian Sites of Asia Minor, Stambuł, 2012

Co warto zobaczyć: 

Najważniejsze historycznie, a zarazem najciekawsze miejsce do odwiedzenia w Akhisar to położone w samym centrum, przy ulicy İsmail Bahri Bey Caddesi, stanowisko archeologiczne, znane jako Tepe Mezarlığı (czyli Cmentarz na Wzgórzu). Systematyczne prace wykopaliskowe rozpoczęły się tu w 1974 roku i trwają po dziś dzień.

Akhisar

Na terenie Tepe Mezarlığı znajdują się pozostałości drogi z czasów rzymskich (z II wieku n.e.), pozostałości bramy monumentalnej z tego samego okresu oraz ściany wzniesionego w VI wieku n.e. budynku administracyjnego, który być może przez pewien czas służył jako kościół. Ponadto na terenie wykopalisk leży wiele kapiteli i bębnów antycznych kolumn oraz bloków kamiennych z inskrypcjami w języku greckim.

Akhisar

Cena biletu wstępu na teren tych wykopalisk wynosiła w 2023 roku 60 TL, a godziny otwarcia to: 8:00 - 17:00. Wiele znalezisk z tego terenu, w tym inskrypcje oraz pomnik efeba (czyli urodziwego młodzieńca), zostało przeniesionych do Muzeum Archeologicznego w Manisie. W Akhisar działa również niewielkie muzeum, do którego wstęp wliczony jest w cenę biletu na teren wykopalisk.

Akhisar

Poza terenem Tepe Mezarlığı w Akhisar znajduje się kilka zabytkowych meczetów. Wśród nich warto wspomnieć o Paşa Cami z 1469 roku, o Ulu Cami — zbudowanym w XV wieku na miejscu pogańskiej świątyni przekształconej następnie w kościół oraz o Aynalı Cami, w którego ściany wbudowano antyczne kolumny i kamienne bloki.

Jak dotrzeć?: 

Pociągiem: przez Akhisar przebiega linia kolejowa łącząca Bandırmę i Balıkesir (na północy) z Izmirem (na południu). Pociągi kursują co najmniej dwa razy dziennie, ale warto przed podróżą dokładnie sprawdzić aktualnie obsługiwane przez kolej połączenia. Dworzec kolejowy w Akhisar znajduje się tuż przy trasie drogowej D565, około 400 metrów na zachód od stanowiska archeologicznego Tepe Mezarlığı.

Autokarem: Akhisar posiada liczne połączenia autokarowe z wieloma miastami w Turcji. Do najważniejszych z turystycznego punktu widzenia połączeń należą te z: Ankarą (9 godzin), Bursą (4 godziny), Izmirem (1,5 godziny), Manisą (45 minut) i Stambułem (8 godzin). Dworzec autokarowy w Akhisar położony jest przy trasie D565, po północnej stronie miasta, w odległości około 1,5 km od centrum.

Samochodem: tak jak w czasach antycznych, również obecnie Akhisar leży na skrzyżowaniu ważnych szlaków komunikacyjnych. Przecinają się tu trasy: D240 z Bergamy (84 km), D565 z Bandırmy (190 km) przez Balıkesir (93 km) do Manisy (56 km) i Izmiru (96 km) oraz D555 do Salihli (69 km).

Akhisar

Powiązane artykuły: 

Powiązane relacje: