Taş Kule czyli dosłownie 'Kamienna Wieża' to wolno stojący grobowiec położony w okolicach miasteczka Foça. Stanowi unikalny przykład połączenia w architekturze regionu Morza Egejskiego wpływów greckich i perskich.

Ta przypominająca z wyglądu wieżę budowla została wykuta w skale, sprawia więc wrażenie, jakby wyrastała z ziemi. Jej powstanie datowane jest na połowę VI wieku p.n.e. Architektonicznie nawiązuje do słynnego grobowca Cyrusa II Wielkiego, znajdującego się w Pasargady w Iranie (Steadman 2011). Grobowiec jest odzwierciedleniem niespokojnych dziejów regionu, zmieniających się sojuszy politycznych oraz wpływów, jakim podlegały klasy rządzące Fokają w okresie archaicznym i klasycznym.

Grobowiec Taş Kule został wykuty w odsłoniętej skale wapiennej, stojącej na względnie płaskim terenie doliny. W jego sąsiedztwie nie odkryto żadnych śladów osadnictwa, najbliższą znaną antyczną miejscowością jest położona około 8 km na zachód Fokaja (obecnie Foça). Budowla stoi w odległości około 100 metrów od nowoczesnej drogi do Foçy. Zapewne również w czasach starożytnych wiodła obok niego droga, gdyż ta dolina jest najkrótszą i najbardziej logiczną trasą łączącą porty Fokaji z centralną Anatolią. Ponieważ grobowiec położony jest na nieosłoniętym terenie i widać go z daleka, musiał być znaną wśród antycznych podróżników strukturą.

Architektura

Styl Taş Kule nie może być powiązany z żadną anatolijską tradycją architektoniczną, jest unikalnym odzwierciedlaniem wpływów perskich na ludność lokalną Azji Mniejszej. Jednocześnie grobowiec różni się pewnymi detalami od podobnych mu monumentów, które powstały na terenie Persji, jest więc hybrydą dwóch stylów kulturowych.

Grobowiec jest budowlą dwukondygnacyjną, której piętra oddzielone są czterema stopniami, przypominającymi fragment piramidy schodkowej. Dolna kondygnacja zbudowana jest na planie prostokąta o wymiarach 8,8 na 6,2 metra i ma wysokość 2,7 metra. Górna kondygnacja, umieszczona nad frontem dolnej, powstała na planie kwadratu o bokach długości 2,9 metra. Nad nią znajduje się dodatkowy stopień.

Front Taş Kule posiada zdobienie w kształcie fałszywych drzwi. Ten element architektoniczny stanowi jedno z nawiązań do anatolijskiej tradycji budowlanej. Właściwe wejście do grobowca znajduje się w jego zachodniej ścianie. Prowadzi ono do dwóch komnat grobowych, wykutych w dolnej kondygnacji.

Przedsionek jest mniejszy niż komnata wewnętrzna, w której znajduje się pojedynczy grobowiec wykuty w podłodze. W grobowcu nie znajdują się żadne szczątki ludzkie.

Istnieje wiele przesłanek, które pozwalają na postawienie tezy, że grobowiec nigdy nie został wykończony. Świadczą o tym przykładowo niewygładzone powierzchnie skalne oraz niedokończone stopnie budowli.

Znaczenie grobowca

Pytanie, które stawiają sobie badacze w kontekście Taş Kule, brzmi: dlaczego jedyny grobowiec w stylu perskim znaleziony został w Anatolii na jej zachodnim wybrzeżu. Nicholas Cahill próbuje uzasadnić lokalizację tej budowli argumentując, że na tym obszarze Azji Mniejszej kontrola perska była stosunkowo słaba i często kwestionowana przez ludność lokalną. Poprzez budowę grobowca Persowie starali się oznaczyć swoje panowanie, byłaby to więc nie tylko budowla o funkcji grobowej, ale także propagandowej (Cahill 1988).

Informacje praktyczne

Teren wokół Taş Kule jest ogrodzony i zagospodarowany w formie skwerku z trawnikami i ławkami, niestety nie są one ocienione. W trakcie naszej wizyty w 2012 roku nikt grobowca nie pilnował, nie były więc również pobierane opłaty za zaparkowanie samochodu i za wstęp na teren Taş Kule.

Bibliografia

1. Cahill, Nicholas, Taş Kule: A Persian-Period Tomb near Phokaia, w American Journal of Archaeology, Vol. 92, No. 4, 1988
2. Steadman, Sharon R., Gregory McMahon (red.), The Oxford Handbook of Ancient Anatolia, Oksford 2011