Kolumna Marcjana

Współrzędne GPS: 41.015460, 28.950319

Położenie w mieście: 

Kolumna Marcjana to monument honorowy wzniesiony w Konstantynopolu przez prefekta miasta (łac. praefectus urbi) Tatianusa ku czci cesarza wschodniorzymskiego Marcjana, który panował w latach 450–457. Ponieważ nie zachowały się żadne dokumenty z tego okresu, które opisywałyby tę kolumnę, wszystko, co o niej wiadomo, trzeba wywnioskować z jej lokalizacji, stylu wykonania oraz inskrypcji z dedykacją.

Kolumna Marcjana
Kolumna Marcjana

Niewiele wiadomo także o młodości przyszłego cesarza Marcjana, który służył przez 15 lat jako osobisty asystent (czyli tzw. domesticus) dla dowódców wojskowych cesarstwa - Ardabura i jego syna Aspara. Po śmierci cesarza Teodozjusza II w lipcu 450 roku, to właśnie Aspar wysunął kandydaturę Marcjana na stanowisko cesarskie. Po miesiącu negocjacji siostra Teodozjusza, Pulcheria, zgodziła się wyjść za mąż za Marcjana, wzmacniając znacznie jego pozycję. Dzięki temu Marcjan został obwołany cesarzem w sierpniu 450 roku.

Jako władca, Marcjan prowadził politykę diametralnie odmienną od swojego poprzednika. Jedną z jego pierwszych decyzji było zerwanie wszelkich porozumień z Hunami i odmowa płacenia im haraczu. Gdy wódz Hunów, Attyla, najechał w 452 roku Półwysep Apeniński - wówczas część Zachodniego Cesarstwa Rzymskiego - Marcjan zorganizował ekspedycję wojskową. Jego armia przekroczyła Dunaj i pokonała oddziały Hunów na terenie Wielkiej Niziny Węgierskiej. Po śmierci Attyli w 453 roku Marcjan wykorzystał rozbicie konfederacji Hunów i osadził plemiona germańskie na terenach swojego cesarstwa jako tzw. foederati. Mieli oni świadczyć usługi wojskowe na rzecz cesarza w zamian za otrzymane przywileje.

Cesarz Marcjan zapisał się też na kartach historii jako patron obrad soboru chalcedońskiego w 451 roku. Sobór ten potępił nestorianizm i ogłosił, że Jezus posiadał dwie natury: boską i ludzką. Wprowadzenie tego dogmatu doprowadziło do alienacji ludności zamieszkującej wschodnie prowincje cesarstwa - Syrię i Egipt.

Marcjan zmarł w styczniu 457 roku, najprawdopodobniej z powodu gangreny, po uczestnictwie w procesji wiodącej z Wielkiego Pałacu Konstantynopola do podmiejskiej dzielnicy Hebdomon. Nazwa ta, oznaczająca "Siódmy", wskazywała, że dzielnica oddalona była o siedem mil rzymskich od centrum Konstantynopola i od zerowego kamienia milowego, czyli Miliona. W Hebdomon znajdowały się podmiejskie rezydencje dostojników i cesarzy oraz kościoły Jana Ewangelisty i Jana Chrzciciela, w którym przechowywano jako relikwię głowę tego świętego.

Cesarz Marcjan został pochowany obok swojej małżonki w porfirowym sarkofagu umieszczonym w Kościele Świętych Apostołów. Jego wielką zasługą było pozostawienie cesarstwa z finansową nadwyżką wynoszącą siedem milionów solidów. Chociaż Marcjan posiadał zięcia - Antemiusza - który poślubił jego córkę z poprzedniego małżeństwa, Marcję Eufemię, to nie zapoczątkował nowej dynastii cesarzy wschodniorzymskich. Po śmierci Marcjana dowódca wojskowy Aspar ponownie podjął się roli wyboru cesarza i zaproponował na to stanowisko Leona, wówczas dowódcę garnizonu w Selimbrii. Antemiusz nie zniknął jednak bez śladu, ponieważ cesarz Leon I wyznaczył go w 467 roku do roli cesarza zachodniorzymskiego.

Kolumna Marcjana, o wysokości około 10 metrów, została wykuta w szarym granicie egipskim sprowadzonym ze Syene (obecnie Asuan). Stoi na prostopadłościennej bazie, którą obłożono płytami z białego marmuru. Dwie z jej ścian, wschodnia i zachodnia, są udekorowane monogramami IX wpisanymi w medaliony. Te wczesnochrześcijańskie monogramy przypominające szprychy koła powstają z połączenia greckich liter Iota - I oznaczającej Jezusa oraz Chi - X symbolizującej Chrystusa.

Na południowej ścianie podstawy przedstawiono krzyż wpisany w wieniec. Na czwartej, północnej ścianie podstawy wyrzeźbione zostały postacie dwóch bogiń zwycięstwa, czyli Nike/Wiktorii, trzymające między sobą tarczę. Z tego powodu, od czasów osmańskich kolumna znana jest także jako Kıztaşı, czyli Kamień Dziewczyny. Symbole umieszczone na podstawie kolumny można próbować zinterpretować jako zwycięstwo promowanej przez cesarza wersji chrześcijaństwa nad konkurencyjnymi interpretacjami.

Nad postaciami Nike zachowała się inskrypcja dedykacyjna kolumny, oryginalnie wykonana z liter odlanych z brązu. Obecnie pozostały jedynie zagłębienia, w których niegdyś umocowane były te litery. Inskrypcja, zapisana w łacinie, głosi: "PRINCIPISHANCSTATUAMMARCIANI CERNEFORUMQUE PRAEFECTUSVOVITQUODTATIANUS OPUS". W wolnym tłumaczeniu oznacza ona "Spójrz na ten posąg cesarza Marcjana i jego podstawę, dzieło zadedykowane przez prefekta Tatianusa".

Kolumnę wieńczy kapitel w porządku korynckim, dodatkowo udekorowany w narożnikach orłami, insygniami legionów rzymskiej armii. Jak wynika z inskrypcji, na tym kapitelu stał niegdyś posąg cesarza Marcjana, ale obecnie nie zachował się po nim żaden ślad. Kolumna Marcjana stanowiła więc kontynuację rzymskiej tradycji wznoszenia kolumn cesarzom, z których najsłynniejsze egzemplarze to kolumny Trajana i Marka Aureliusza w Rzymie.

Kolumna Marcjana stoi na czwartym wzgórzu Konstantynopola, w miejscu, którędy prowadziła niegdyś północno-zachodnia odnoga Mese, czyli głównej ceremonialnej drogi miasta. Być może stała na placu zwanym Leontes (Lwim), o którym wiadomo, że był położony w tej samej okolicy. Orientacja kapitela kolumny - wzdłuż osi północ-południe - sugeruje, że pomnik cesarza spoglądał w kierunku Kościoła Świętych Apostołów, położonego około 450 metrów na północ od kolumny. Obecnie miejsce tego kościoła zajmuje Meczet Fatih z grobowcem sułtana Mehmeda Zdobywcy.

W okresie osmańskim Kolumna Marcjana uważana była za swoisty talizman miasta. Jej osobliwą interpretację zanotował w XVII wieku Evliya Çelebi: "Na początku Bazaru Rymarzy, na szczycie kolumny sięgającej do nieba, znajduje się skrzynia z białego marmuru, w której spoczywa urodzona pod pechową gwiazdą córka króla Puzentina (Bizancjusza); aby zachować jej szczątki przed mrówkami i wężami, ta kolumna stała się talizmanem."

Powiązane artykuły: 

Powiązane relacje: 

Galeria zdjęć: 

Kolumna Marcjana
Kolumna Marcjana
Kolumna Marcjana
Kolumna Marcjana
Kolumna Marcjana
Kolumna Marcjana
Kolumna Marcjana
Kolumna Marcjana
Kolumna Marcjana
Kolumna Marcjana
Kolumna Marcjana
Kolumna Marcjana