Pod ładnie brzmiącą nazwą oznaczającą dosłownie "tysiąc jeden kościołów' kryje się rzeczywiście niewielki obszar w centralnej Anatolii, na terenie którego położonych jest wiele zrujnowanych świątyń wczesnochrześcijańskich. Chociaż do tej pory zidentyfikowano pozostałości około 50 z tych kościołów, nie jest wykluczone, że w przeszłości było ich tu znacznie więcej. Do ich obecnego, opłakanego stanu przyczyniły się nie tylko czas i warunki pogodowe, ale również działalność ludzka. Dawne bizantyjskie kościoły okazały się znakomitym źródłem materiałów budowlanych i z roku na rok stan ich zachowania ulega pogorszeniu. Podróżnikom odwiedzającym rejon środkowej Turcji, gorąco radzimy, aby oprócz wizyty w Konyi i Çatalhöyük wybrali się również do Binbirkilise zanim dawne świątynie zostaną bezpowrotnie utracone i znikną z lokalnego krajobrazu.

Ruiny bizantyjskiego kościoła w Madenşehri

Teren Binbirkilise położony jest na północnych zboczach wulkanu Karadağ, w prowincji Karaman. Ruiny kościołów znajdują się w pobliżu trzech wsi: Madenşehri, Üçkuyu i Değle. W epoce bizantyjskiej obszar ten był kulturalnym centrum lokalnych chrześcijan. W okresie od III do VIII wieku n.e. powstawały tu nie tylko liczne kościoły i klasztory, ale również cysterny, fortyfikacje i całe osady mieszkalne. W pobliżu Binbirkilise zidentyfikowano także fragmenty struktur dawniejszych, pochodzących z czasów rzymskich i hellenistycznych, a nawet - hetyckich.

Bizantyjskie ruiny w Üçkuyu

Charakterystyka kościołów z Binbirkilise

Najciekawsze przykłady architektury tamtego okresu to pozostałości kilku bazylik przykrytych kopułami, w stylu przypominające świątynie Syryjskiego Kościoła Ortodoksyjnego. Ich ściany wzniesiono z dużych bloków kamiennych. Z powodu braku wystarczającej ilości drewna w regionie również ich zadaszenie wykonano w kształcie kamiennych kopuł, zamiast płaskich drewnianych dachów.

Kamienna półkopuła kościoła w Madenşehri

Nad nawami znajdowały się empory czyli odrębne kondygnacje o charakterze antresoli, przeznaczone dla chórów. W absydach oświetlenie zapewniały tzw. clerestoria - podwójne okna wystawione ponad dach nawy bocznej. Przedsionki (narteksy) posiadają podwójne arkady i wspierają się na pojedynczej kolumnie stojącej pośrodku pomieszczenia. W niektórych z kościołów, zwłaszcza w okolicach Madenşehri, zachowały się fragmenty malowideł ściennych.

Ruiny kościoła w Madenşehri

Zarys badań nad Binbirkilise

W 1904 roku austriacki architekt Carl Holzmann opublikował Szkice Archeologiczne dotyczące Binbirkilise. Wkrótce później, w 1905 roku region ten odwiedziła brytyjska podróżniczka Gertrude Bell, która zajmowała się również archeologią. Swoje obserwacje z Binbirkilise opublikowała w formie serii artykułów w magazynie Revue Archéologique. Podczas podróży spotkała szkockiego archeologa Williama Mitchella Ramsaya. Wspólnie podjęli oni decyzję o rozpoczęciu prac wykopaliskowych w Binbirkilise w 1907 roku. Wyniki ich pracy zostały przedstawione w książce Tysiąc jeden kościołów (The Thousand and One Churches).

Ruiny kościoła w Madenşehri

Niestety, gdy Gertrude Bell powróciła do Binbirkilise po zaledwie dwuletniej przerwie, odkryła, że wiele z udokumentowanych przez nią budynków zniknęło. Stało się to wskutek rozkradania materiałów budowlanych, z których zostały wzniesione. Obecnie stan zachowania tych budowli jest jeszcze gorszy, co widoczne jest przez porównanie z fotografiami wykonanymi przez Bell na początku XX wieku.

Ruiny kościoła w Madenşehri

Informacje praktyczne

Odwiedziny w Binbirkilise są możliwe jedynie z wykorzystaniem samochodu, zwłaszcza, że pomiędzy ruinami poszczególnych kościołów trzeba pokonać wielokilometrowe odcinki. Przed wyruszeniem na wycieczkę warto zaopatrzyć się w zapas wody pitnej, prowiantu oraz zatankować samochód, ponieważ w pobliskich wioskach nie ma żadnych sklepików i punktów usługowych. Nie ma tam również dostępnych opcji noclegowych.

Krajobraz wsi Üçkuyu

Kościoły bizantyjskie nie są strzeżone, za odwiedziny na ich terenie nie są pobierane opłaty, ale niestety nie są one również w żaden sposób oznaczone, brak jest jakichkolwiek tablic informacyjnych. Kościoły znajdujące się na terenie wioski Üçkuyu położone są wśród zabudowań gospodarskich i żeby do nich dotrzeć konieczne jest przejście przez prywatne podwórka (uwaga na stada kóz i owiec).

Bizantyjskie ruiny wśród współczesnych zabudowań w Üçkuyu