Jedną z ciekawszych struktur z czasów rzymskich w Stambule jest Kolumna Konstantyna, nazywana również Spaloną Kolumną, a po turecku - Çemberlitaş sütunu czyli Kolumną z Pierścieniami. Wzniesienie tej kolumny nakazał cesarz Konstantyn Wielki w 330 roku n.e. Jego celem było upamiętnienie zmiany nazwy miasta z Bizancjum na Nova Roma (czyli Nowy Rzym) oraz ustanowienie go stolicą Imperium Rzymskiego.

Charakterystyka Kolumny Konstantyna

Oryginalna wysokość kolumny wynosiła 50 metrów. Wzniesiono ją z dziewięciu cylindrycznych, porfirowych bloków. Na szczycie kolumny ustawiono posąg cesarza Konstantyna Wielkiego, stylizowany na boga Apollina. Cesarz-bóg trzymał w jednej dłoni glob ziemski, a drugiej - włócznię. Podobno w kuli ziemskiej umieszczono fragment tzw. Krzyża Prawdziwego, czyli pozostałości krzyża, na którym został zabity Jezus Chrystus. U stóp kolumny znajdowało się natomiast sanktuarium zawierające święte relikwie chrześcijańskie: fragmenty dwóch krzyży, na których zginęli na wzgórzu Golgota dwaj złoczyńcy oraz alabastrowy pojemnik na maść, należący do Marii Magdaleny. W tym samym miejscu przechowywano obiekty kultu pogańskiego, w tym Palladion czyli posążek bogini Ateny Pallas pochodzący z Troi.

Najprawdopodobniej zarówno sama kolumna, jak i posąg cesarski nie były wykonane w Konstantynopolu specjalnie na tę okoliczność. Bębny kolumny sprowadzono z Rzymu, a posąg - z terenów Frygii. Sama ceremonia oddania kolumny, która odbyła się 11 maja 330 roku, miała charakter eklektyczny, albowiem składała się z elementów pogańskich i chrześcijańskich. Było to znamienne dla tego przejściowego okresu historii Imperium Rzymskiego.

Forum Konstantyna

Kolumna Konstantyna stała pośrodku najważniejszego placu miasta nazywanego Forum Konstantyna (obecnie jego miejsce zajmuje Plac Çemberlitaş). Forum miało kształt owalny i otaczały je portyki. Przy placu stały liczne budowle publiczne, w tym dwa kościoły i jeden z budynków senatu. Oprócz centralnie umiejscowionej Kolumny Konstantyna forum zdobiły inne posągi, zwiezione do miasta z terytorium całego państwa.

Forum Konstantyna było wielokrotnie niszczone, po raz pierwszy stało się to podczas rewolucji Nika w 532 roku. Poważny cios zadali miastu uczestnicy IV krucjaty, który wywołali pożar w centrum Konstantynopola. Zniszczył on między innymi Forum Konstantyna. Ponadto krzyżowcy wywieźli lub przetopili większość rzeźb zdobiących plac.

Dzieje Kolumny Konstantyna

Historia samej Kolumny Konstantyna również odzwierciedla burzliwe dzieje miasta. W 1106 roku wichura zrzuciła posąg Konstantyna ze szczytu kolumny oraz zwaliła trzy górne bębny konstrukcji. Dopiero pół wieku później, za panowania cesarza Manuela I Komnena, kolumnę odbudowano, a na jej wierzchołku umieszczono, zamiast posągu, krzyż. Dla upamiętnienia tego wydarzenia cesarz Manuel rozkazał także umieścić na kolumnie inskrypcję głoszącą, że "Wierny Manuel ożywił to święte dzieło sztuki, które zostało uszkodzone przez czas".

Złączenia bębnów kolumny były oryginalnie zamaskowane przez wykonane z brązu wieńce. Okazały się one cennym łupem dla krzyżowców z IV krucjaty, którzy zrabowali je w 1204 roku. Krzyż został natomiast usunięty z kolumny w 1453 roku, po zdobyciu Konstantynopola przez osmańskiego sułtana Mehmeta Zdobywcę. Z tym wydarzeniem związana była przepowiednia, popularna wśród mieszkańców miasta podczas ostatniego oblężenia. Zgodnie z tradycyjnymi przekazami, w momencie gdy wróg miał wkroczyć do Konstantynopola, ze szczytu Kolumny Konstantyna powinien był zstąpić anioł i wręczyć przechodniowi miecz. Z pomocą tego oręża mieszkańcy miasta mieli pokonać najeźdźców i uratować się od klęski. Z powodu tej przepowiedni w dniu upadku Konstantynopola (czyli 29 maja 1453 roku) pod Kolumną Konstantyna zgromadziły się tłumy oczekujące nad cud. Jednakże przepowiedziana pomoc nie nadeszła, a wielu ze zgromadzonych zginęło po upadku miasta.

W kolejnych wiekach kolumna stopniowo niszczała wskutek trzęsień ziemi oraz pożarów. Ogromny pożar z 1779 roku, który zniszczył całą dzielnicę położoną nieopodal kolumny, zapisał się na tym monumencie w postaci czarnych smug, od których kolumna zyskała nowe miano - Spalonej Kolumny. Sułtan Abdülhamid I nakazał renowację monumentu oraz jego wzmocnienie poprzez dodanie kamiennej podstawy. Oryginalna baza kolumny jest obecnie niewidoczna, gdyż znajduje się 2,5 metra pod poziomem gruntu.

Kolumna Konstantyna obecnie

Obecnie Kolumna Konstantyna ma wysokość około 35 metrów. Uważana jest za jeden z najważniejszych przykładów sztuki rzymskiej na terenie Stambułu. Jest poddawana częstym renowacjom, mającym na celu jej zachowanie dla przyszłych pokoleń, zwłaszcza że od 1985 roku, wraz z innymi zabytkami na terenie Sultanahmet figuruje na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO.

Położenie

Kolumna Konstantyna (tr. Çemberlitaş sütunu) stoi przy ulicy Yeniçeriler Caddesi, która stanowi odcinek dawnej Divan Yolu łączącej dzielnicę Sultanahmet z placem Beyazıta. Tuż przy kolumnie znajduje się przystanek o nazwie Çemberlitaş, na którym zatrzymują się tramwaje linii T1. Jednakże, aby zobaczyć Kolumnę Konstantyna podczas wizyty na Sultanahmet, wystarczy krótki spacer. Przykładowo odległość do kolumny spod Błękitnego Meczetu to zaledwie 650 metrów.

Tuż przy Kolumnie Konstantyna znajduje się jedna z najsłynniejszych stambulskich łaźni - Çemberlitaş Hamamı.