Gökçeada

Współrzędne GPS: 40.200100, 25.908501

Region: 

Wyspa, oficjalnie znana obecnie jako Gökçeada, a wcześniej, przez wiele wieków nazywana Imbros, jest pod wieloma względami miejscem wyjątkowym. Po pierwsze to największa należąca do Turcji wyspa, a jednocześnie - jedna z zaledwie dwóch zamieszkanych wysp tureckich na Morzu Egejskim. Stanowi także najdalej na zachód wysunięte terytorium tureckie. Co więcej, dzięki klauzuli wyłączającej lokalną ludność grecką z przesiedleń w latach 20-tych XX wieku, Gökçeada nadal zamieszkiwana jest przez niewielką społeczność Greków, których przodkowie osiedlili się na niej w czasach antycznych.

Gökçeada o zachodzie słońca

Zarys historii

Mityczne początki

Po raz pierwszy wyspa, pod nazwą Imbros, pojawia się w mitologii greckiej. Na wodach Morza Egejskiego, pomiędzy Imbros a Samotraką, miał znajdować się pałac należący do Tetydy, nimfy morskiej, która poślubiła śmiertelnika - Peleusa i urodziła mu syna, słynnego wojownika Achillesa. Natomiast pomiędzy Imbros a Tenedos (czyli obecną Bozcaadą) znajdowały się stajnie uskrzydlonych koni należących do boga oceanów, Posejdona.

Widok na grecką wyspę Samotraka z Gökçeady

Czasy antyczne

Według Homera i Hezjoda, wyspę Imbros przed przybyciem osadników z Grecji, zamieszkiwało tajemnicze plemię Pelazgów. Znaleziska archeologiczne ze znajdującego się na wyspie kopca Yeni Bademli wskazują, że była ona zamieszkana co najmniej od 3000 roku p.ne.

Grecy uważali Imbros za wyspę Hefajstosa - boga metalurgii, co znalazło wyraz w bitych na niej monetach, przedstawiających to właśnie bóstwo. Po okresie panowania perskiego, w czasach największego rozwoju potęgi Aten, Imbros była jej kleruchią, czyli kolonią, której mieszkańcy zachowywali obywatelstwo ateńskie. Niestety nie zachowało się do naszych czasów wiele zapisów z dziejów wyspy pod kontrolą rzymską, wiadomo jednak, że w II wieku n.e. Imbros miała pewien stopień autonomii.

Okres osmański

W 1456 roku, czyli zaledwie trzy lata po zdobyciu Konstantynopola przez wojska osmańskie, również Imbros znalazła się pod kontrolą turecką. Ze względu na strategiczne położenie wyspy wzniesiono na niej twierdzę, na terenie, na którym dawniej znajdował się akropol. W trakcie piątej wojny osmańsko-weneckiej (1645-1669) wojska weneckie tymczasowo opanowały Imbros z powodu bogatych źródeł wody pitnej, potrzebnej załogom okrętów stacjonujących przy ujściu cieśniny Dardanele.

Po tyh wydarzeniach Turcy wzmocnili twierdzę na Imbros, ale nie powstrzymało to Wenecjan przed ponownym zajęciem wyspy, i to dwukrotnie - w 1698 i 1717 roku. Kolejne walki toczyły się na Imbros w czasie wojny osmańsko-rosyjskiej w latach 1768-1774. Rosjanom udało się wówczas zająć wiele wysp na Morzu Egejskim, w tym Imbros, ale ostatecznie, w wyniku zawartego traktatu pokojowego, zostały ona zwrócone Imperium Osmańskiemu.

W trakcie wojen bałkańskich, pomiędzy listopadem 1912 i wrześniem 1913, Imbros znajdowała się pod kontrolą grecką. Po zakończeniu działań zbrojnych, wskutek nacisków brytyjskich, wyspę zwrócono Turkom ze względu na jej strategiczną lokalizację.

Widok na wyspę Gökçeada

Okres pierwszej wojny światowej i dzieje najnowsze

W 1915 roku na Imbros stacjonował posterunek aliantów, z którego dowodzono kampanią na półwyspie Gallipoli. W tym czasie na wyspie powstał szpital polowy, lotnisko oraz budynki administracyjne. W 1918 roku na wodach w pobliżu Imbros stoczono bitwę morską pomiędzy okrętami brytyjskimi i tureckimi. W wyniku walk Turcy stracili dwie najbardziej wartościowe jednostki - krążowniki Midilli i Yavuz Sultam Selim i aż do zakończenia I wojny światowej nie mogli podejmować żadnych działań ofensywnych na Morzu Egejskim.

Traktat pokojowy, zawarty w Sèvres w 1920 roku przyznał wyspę Imbros Grecji. Stan ten nie utrzymał się długo - wskutek zwycięskiej wojny, stoczonej przez wojska tureckie pod wodzą Mustafy Kemala Atatürka z oddziałami greckimi, doprowadzono do renegocjacji postanowień z Sèvres. Na mocy nowego traktatu, zawartego w Lozannie w 1923 roku, Imbros włączono w granice Republiki Tureckiej. Jednocześnie, z uwagi na to, że wyspę zamieszkiwali w większości Grecy, przyznano jej specjalny autonomiczny status, a jej ludność wyłączono z wymiany ludności pomiędzy Grecją a Turcją.

Postanowienia traktatu nie były jednak przestrzegane - już w 1927 roku cofnięto specjalne prawa przyznane Grekom z Imbros oraz ze znajdującej się w podobnej sytuacji wyspy Tenedos (obecnie Bozcaada). Grekom z tych wysp narzucono system szkolnictwa tureckiego, a jednocześnie odebrano prawo do powoływania lokalnych trybunałów. Dalsze szykany nastąpiły po II wojnie światowej: stopniowo przesiedlano na Imbros osadników tureckich z regionu Morza Czarnego, a Grekom odbierano ziemie uprawne. Kolejne fale przesiedleń, w latach 1946, 1973, 1984 i 2000, oraz prześladowania ludności lokalnej, spowodowały, że zamieszkujący od wieków Imbros Grecy zostali pozbawieni środków utrzymania. Większość z nich zdecydowała się opuścić wyspę i udać się na emigrację do Grecji i Stanów Zjednoczonych, a nawet do dalekiej Australii.

Obecnie Imbros jest wyspą zamieszkaną prawie całkowicie przez Turków, z dawnych greckich mieszkańców pozostała tu jedynie niewielka społeczność, złożona głównie z osób starszych. Aby wyobrazić sobie przemiany demograficzne na wyspie, wystarczy porównać stosunek ludności greckiej i tureckiej w 1927 (6555 Greków i 157 Turków) i w 2000 roku (254 Greków i 8640 Turków).

Najbardziej znanym Grekiem, urodzonym na Imbros, jest obecny patriarcha Konstantynopola, Bartłomiej I. Urodził się on w 1940 roku w niewielkiej wiosce Zeytinli, dawniej znanej jako Aghios Theodoros.

Gökçeada jest obecnie zamieszkana głównie przez Turków

Wyspa obecnie

Wyspa, od 1970 roku nazywana oficjalnie Gökçeada, należy administracyjnie do prowincji Çanakkale. Jest położona na Morzu Egejskim, przy wejściu do zatoki Saros (tr. Saros Körfezi). Znajdujący się na niej przylądek İncirburnu jest najdalej na zachód wysuniętym punktem należącym do Turcji.

Gökçeada, największa turecka wyspa, ma powierzchnię 279 kilometrów kwadratowych, a jej najwyższym punktem jest szczyt góry İlyas Dağ (673 metrów n.p.m.). Wyspa jest praktycznie pozbawiona lasów, co widoczne jest już podczas podróży promowej. Słynie natomiast z winnic i produkcji wina. Mieszkańcy, których jest nieco powyżej 8 tysięcy, zajmują się także rybołówstwem, wypasem owiec i bydła oraz uprawą drzew oliwnych. Ponieważ na Gökçeadzie znajduje się duża turecka baza wojskowa, znaczna część jej terenu jest niedostępna dla turystów.

Widok na wyspę Gökçeada

Gökçeada jest obecnie jednym z dziewięciu tureckich członków ruchu Cittàslow czyli "Powolne Miasto". Ruch ten, zapoczątkowany we włoskiej Toskanii w 1999 roku, ma na celu promowanie zrównoważonej turystyki i różnorodności kulturalnej, ochronę środowiska naturalnego, promocję tradycyjnych lokalnych produktów oraz dążenie do poprawy jakości życia.

Logo ruchu Cittàslow na wyspie Gökçeada

Informacje praktyczne

Przemieszczanie się po wyspie

Transportem publicznym: osoby przybywające na wyspę promem mogą skorzystać z autobusów i dolmuszy kursujących między przystanią promową Kuzu Limanı a miasteczkiem Gökçeada (1,50 TL, 15 minut) oraz Kaleköy (2,50 TL, 25 minut). Autobusy jeżdżą w przybliżeniu co godzinę i są zazwyczaj zsynchronizowane z kursami promów. Z miasteczka Gökçeada można się również dostać minibusami do miejscowości Yenibademli i Kaleköy.

Taksówką: ponieważ transport publiczny jest na wyspie słabo rozwinięty, osoby, które nie dysponują samochodem, są skazane na korzystanie z taksówek. Przykładowo, kurs z miasteczka Gökçeada do Zeytinli kosztuje w granicach 10 TL, do Tepeköy - 15 TL, a do Uğurlu - 25 TL.

Taksówki czekają na pasażerów w miasteczku Gökçeada

Samochodem: na wyspę można przewieźć promem samochód lub też wynająć go w wypożyczalni w miasteczku Gökçeada, działającej przy ulicy Atatürka (tel. 00 90 218 2869).

Uwaga: co prawda odległości do pokonania na terenie wyspy nie są duże, ale warto pamiętać, że jedyna stacja benzynowa znajduje się po wschodniej stronie miasteczka Gökçeada, przy drodze do przystani promowej!

Noclegi

Na Gökçeadzie można bez problemu znaleźć miejsce noclegowe za wyjątkiem 15 sierpnia, kiedy większość hoteli zajętych jest przez odwiedzających wyspę Greków.

W stolicy wyspy - Gökçeadzie (Çınarlı) warto wzięć pod uwagę następujące hotele:

  • Hotel Kale Palace - w ścisłym centrum miasteczka, przy ulicy Atatürka. W tej trzygwiazdkowej placówce ceny za pokój dwuosobowy ze śniadaniem zaczynają się od 140 TL.
  • Hotel Özbek - również położony w samym centrum, przy placu Republiki (tr. Cumhuriyet Meydanı Gökçeada, 17760 Gokceada, Turcja). Pokój dwuosobowy ze śniadaniem kosztuje około 170 TL.
  • Hotel Taşkın - nieco na zachód od centrum, przy ulicy Oliwkowej (tr. Zeytinli Caddesi). W tym niewielkim hoteliku cena za pokój dwuosobowy wynosi zaledwie 80 TL.

W pozostałych miasteczkach i wsiach na wyspie również znajduje się wiele hoteli i pensjonatów o różnym standardzie, od prostych, przez butikowe, po nowoczesne ośrodki wypoczynkowe.

W Kaleköy najlepszą, ale również najdroższą opcją jest butikowy hotel Anemos, położony na wzgórzu, dysponujący basenem i bardzo wygodnymi pokojami. Ceny za nocleg rozpoczynają się od 180 TL. Bardziej ekonomicznym wyborem jest pensjonat o ciekawej grecko-tureckiej nazwie Kalimerhaba, zlokalizowany na nabrzeżu, w którym za pokój dwuosobowy trzeba zapłacić około 70 TL.

Pensjonat Kalimerhaba

W Aydıncık, tuż przy plaży, działa kemping o nazwie Şen. Można tu rozbić namiot (9 TL za osobę) lub wynająć proste pokoje (35 TL za jedynkę, 70 TL za dwójkę), śniadanie jest płatne dodatkowo. Po sąsiedzku stoi hotel Gökçeada Surf, zbudowany, jak jego nazwa wskazuje, z myślą o osobach uprawiających windsurfing. Pokój dwuosobowy kosztuje w nim 150 TL.

Wioska Zeytinli nie oferuje wielkiego wyboru miejsc noclegowych, ale stojący w niej hotel Zeytindali należy do wyjątkowych placówek o charakterze butikowym. Działa w dwóch odrestaurowanych kamiennych domostwach, a każdy pokój ma nazwę pochodzącą od innego bóstwa z greckiego panteonu. Za przywilej spędzenia w nim nocy, w pokoju dwuosobowym, trzeba zapłacić 220 TL. Uwaga - hotel działa jedynie sezonowo, od maja do października.

Najsłynniejsze miejsce noclegowe we wsi Tepeköy to pensjonat Barba Yorgo, składający się w rzeczywistości z wielu budynków na terenie wioski. Za nocleg płaci się 45 TL od osoby. Właściciel - Yorgo - prowadzi również grecką tawernę, ale również w tym przypadku placówka działa sezonowo, od maja do września.

Wyżywienie

W prawie każdej miejscowości na wyspie działa przynajmniej jedna restauracja, więc o ciepły posiłek nie jest trudno. W stolicy wyspy warto zajrzeć do Gül Hanım Mantı Evi przy ulicy Atatürka. W tej prostej jadłodajni podawane są zarówno dania typowo tureckie - jak pierożki mantı, jak i greckie, w tym - wyśmienita musaka.

W Kaleköy najciekawszą restauracją jest Yakamoz, położona w starej dzielnicy i dysponująca tarasem widokowym. W Tepeköy można skosztować greckich przysmaków w Tavernie u Yorgosa. Wśród podawanych tu potraw wyróżniają się rzadkie na terenie Turcji dania z dzika, potrawka z koźliny oraz typowy grecki napój - retsina.

Sprzedaż produktów lokalnych z wyspy Gökçeada

Zakupy i punkty usługowe

Ponieważ Gökçeada stara się wypromować na scenie turystycznej jako miejsce wytwarzające produkty organiczne, warto zainteresować się sklepami oferującymi tutejsze specjalności, zwłaszcza lokalnie wytwarzaną oliwę z oliwek, wyroby mleczarskie oraz warzywa i owoce. Najłatwiej znaleźć jest sprzedające te wytwory sklepiki na terenie stolicy wyspy. Wśród nich godne polecenia jest stoisko farmy organicznej Elta-Ada przy placu Republiki oraz Ekozey przy ulicy Atatürka.

Tradycyjne mydełka z dodatkiem oliwy z oliwek z wyspy Gökçeada

W miasteczku Gökçeada działa także placówka pocztowa i banki z bankomatami. Biuro informacji turystycznej, położone przy placu Republiki, jest czynne jedynie sezonowo, od czerwca do września, w godzinach od 10:00 do 20:00.

Co warto zobaczyć: 

Pierwszy kontakt z Gökçeadą bywa dla wielu przybyszów mocno rozczarowujący: wokół przystani promowej Kuzu Limanı nie rozwinęła się żadna osada, co jest ewenementem w przypadku wysp egejskich. Pierwsze kroki większość turystów kieruje do oddalonego o 6 km od wybrzeża miasteczka Gökçeada.

Zabytkowy, kamienny dom na wyspie Gökçeada

Stolica - Gökçeada (Panaghia Balomeni)

Głownym miastem na wyspie jest Gökçeada, znana również jako Çınarlı, a w dawnych czasach - jako Panaghia Balomeni. W miasteczku nie ma wiele do obejrzenia - jest tu targ rybny, zamknięty kościół grecki oraz kilka kamienny domów. Większość osób trafia tu prosto z przystani promowej lub z pobliskiego lotniska i szybko jedzie dalej.

Pomnik Atatürka w centrum miasteczka Gökçeada

Większość osób przybywających na Gökçeadę najbardziej interesują tradycyjne greckie wioski na wyspie, chociaż z powodów wymienionych powyżej są one obecnie greckie głównie z powodów historycznych - ich nazwy zostały zmienione w 1926 roku na tureckie, greccy mieszkańcy masowo wyemigrowali z wyspy, a wiele budynków popada w ruinę. Widać jednak nieśmiałe i powolne starania mające na celu ożywienie tym miejsc i przyciągnięcie większej liczby odwiedzających. Najczęściej odwiedzane są cztery z nich - Kaleköy, Zeytinli, Tepeköy i Dereköy.

Kościół w miasteczku Gökçeada

Kaleköy i Yukarı Kaleköy (Kastro)

Około 4 km na północ od Çınarlı, na wybrzeżu, położona jest miejscowość Kaleköy. Górują nad nią ruiny genueńskiej twierdzy, z której bardzo niewiele się zachowało. Tuż pod twierdzą położona jest dzielnica Yukarı Kaleköy (czyli Górna Wieś Zamkowa), składająca się w głównej mierze z opuszczonych kamiennych domów greckich. Stoi tu również kościół, obecnie w renowacji, wzniesiony stosunkowo niedawno, bo w 1949 roku, chociaż jego portyk wspiera się o marmurowe kolumny pochodzące zapewne z wcześniejszej, bizantyjskiej budowli. Na wybrzeżu powstała niedawno marina jachtowa.

Ruiny genueńskiej twierdzy w Yukarı Kaleköy

Zeytinli (Aghios Theodoros)

W tej niepozornej, położonej 3 km na zachód od Çınarlı wiosce, urodził się patriarcha Bartłomiej. Obecnie mieszka w niej zaledwie 50 osób, zajmujących się głównie sprzedażą tradycyjnej kawy znanej jako dibek kahvesi. Jednocześnie trwają starania o rozwój turystyczny wsi, w której powstał nawet jeden hotel.

Tepeköy (Agridia)

We wsi Tepeköy najbardziej można poczuć dawny, grecki klimat wyspy - to tutaj zamieszkuje większość greckiej populacji Gökçeady. Wieś położona jest 9 km na zachód od Çınarlı, u stóp wygasłego wulkanu İlyas, będącego najwyższym wzniesieniem na wyspie. Na terenie Tepeköy warto obejrzeć dawne greckie domostwa oraz kompleks budynków religijnych, na który składa się kościół i szkoła.

Dereköy (Schoinoudi)

O Dereköy powiada się, że była niegdyś największą wsią na wyspie, a może i w całej Turcji. Jednak obecnie mieszka w niej tak niewiele osób, że większość budynków jest niezasiedlona i popada w ruinę. O dawnej świetności osady świadczą jedynie dwa kościoły - zamknięte dla zwiedzających, ale zachowane w dobrym stanie. Wieś ożywia się raz do roku, 15 sierpnia, kiedy to przybywają do niej dawni mieszkańcy, aby wspólnie obchodzić święto Zaśnięcia Bogurodzicy.

Zabytkowy, kamienny dom na wyspie Gökçeada

Plażowanie i windsurfing

Najlepsza piaszczysta plaża na wyspie znajduje się po jej południowej stronie, w Aydıncık. Tuż obok położone jest niewielkie Słone Jezioro (tr. Tuz Gölü). Zarówno na wodach Morza Egejskiego, jak i jeziora można spróbować sił w windsurfingu i kitesurfingu. Po tej samej stronie Gökçeady można znaleźć niewielkie plaże w okolicach Uğurlu i Kapıkaya.

Windsurfing jest mocno promowany na wyspie Gökçeada

Jak dotrzeć?: 

Promem z Kabatepe: najczęstsze kursy promowe na wyspę Gökçeada łączą ją z przystanią Kapatepe, położoną po zachodniej stronie półwyspu Gallipoli. Przy sprzyjających warunkach pogodowych promy wypływają z Kabatepe o godzinie 10:00, 15:00 i 19:00, a wracają z Gökçeady do Kabatepe o 7:00, 12:00 i 17:00. W sezonie letnim częstotliwość kursowania promów zwiększa się do sześciu kursów na dobę, a w weekendy - nawet do ośmiu. Podróż trwa, w zależności od podstawionego promu, od 1,5 do 2,5 godziny. Bilet za osobę kosztuje 2,50 TL, a za samochód osobowy (wliczając wszystkich pasażerów) - 29 TL.

Promem z Çanakkale: o wiele rzadziej pływają na wyspę Gökçeada promy z miasta Çanakkale. Wypływają one na wyspę Gökçeada w piątki i niedziele, a wracają do Çanakkale w soboty i niedziele. Rejs trwa dłużej niż z Kabatepe, a ceny biletów są nieco wyższe.

Uwaga: rozkłady kursowania promów na wyspę Gökçeada często ulegają zmianom, a co więcej - mogą być odwołane z powodu sztormowej pogody. Warto przed zaplanowaniem wycieczki sprawdzić aktualny stan rzeczy na stronie ich operatora - firmy Gestaş.

Przystań promowa Kuzu Limanı

Powiązane artykuły: