Wielki Meczet w Tarsus

Współrzędne GPS: 36.915662, 34.897404

Położenie w mieście: 

Zwiedzając miasto Tarsus warto pamiętać nie tylko o zabytkach z okresu starożytnego oraz pamiątkach po czasach wczesnego chrześcijaństwa. Historia Wielkiego Meczetu (tr. Ulu Cami) stanowi doskonałą ilustrację burzliwych dziejów miasta, na terenie którego przenikały się różne kultury i religie.

Wielki Meczet w Tarsus

Zarys historii

Wielki Meczet został zbudowany w 1579 roku, czyli w okresie gdy Tars stanowił już część Imperium Osmańskiego. Wcześniej region ten znajdował się pod kontrolą lokalnej dynastii Ramadanidów. W 1516 roku utracili oni niezależność i zostali wasalami Osmanów i w ich imieniu nadal zarządzali Tarsem. To właśnie członek dynastii Ramadanidów, İbrahim Bey, syn Piri Paszy, rozkazał wzniesienie w Tarsie Wielkiego Meczetu.

Meczet zbudowano w miejscu, które od wielu wieków służyło celom kultu religijnego. Z inskrypcji umieszczonej na Wielkim Meczecie wynika, że stał tam wcześniej inny meczet, wzniesiony w IX wieku, kiedy to Tarsem rządziła arabska dynastia Abbasydów. Gdy Tars został odbity przez wojsko bizantyjskie, meczet ten przekształcono w kościół, prawdopodobnie pod wezwaniem świętego Piotra. Nie jest natomiast jasne, jakie były losy tego kościoła - czy został zburzony celowo czy też zawalił się z innej przyczyny. Wiadomo, że na jego gruzach pod koniec XVI wieku wzniesiono stojący do dziś Wielki Meczet. W tym samym czasie zbudowany został stojący po sąsiedzku Bedesten Czterdziestu Łyżek (tr. Kırkkaşık Bedesten). Początkowo funkcjonował on jako hotel dla podróżnych oraz jako siedziba fundacji religijnej. Przekazywała ona uzyskane dochody na utrzymanie meczetu.

Wielki Meczet w Tarsus

Cofnijmy się jednak w czasie do wspominanego już okresu dziejów, gdy Tars znajdował się pod kontrolą arabską. Miasto było wówczas głównym ośrodkiem świętej wojny prowadzonej przez Abbasydów przeciwko Imperium Bizantyjskiemu. Co roku, gdy śniegi stopniały, oddziały arabskie wyruszały przez Wrota Cylicyjskie w głąb Azji Mniejszej i nękały najazdami ziemie znajdujące się pod kontrolą chrześcijańskiego cesarstwa. W jednej z pierwszych takich kampanii uczestniczył osobiście kalif Al-Mamun, panujący od 813 roku. Arabski historiograf pochodzenia perskiego, Al-Tabari, opowiedział, jak pewnego sierpniowego dnia 833 roku kalif Al-Mamun siedział na brzegu rzeki, rozkoszując się smakiem jej wody. Po chwili zastanowienia stwierdził, że najlepiej na przekąskę do tego napoju pasuje pewna odmiana świeżych daktyli. Do tej specyficznej uczty zaprosił swoich najbliższych towarzyszy. Wszyscy, którzy w niej uczestniczyli, zachorowali, ale jedynie kalif zmarł wskutek zatrucia. Działo się to w okolicach miejscowości zwanej wówczas El Bedendum, a obecnie Pozantı, 80 km na północ od Tarsu. Kalifa Al-Mamuna pochowano w Tarsie, a jego grób znajduje się na terenie Wielkiego Meczetu.

Wielki Meczet posiadał dwa minarety. Minaret w północno-zachodnim rogu, wolnostojący, posiada inskrypcję informującą, że zbudowano go w 1363 roku, a więc przeszło 200 lat przed wzniesieniem Wielkiego Meczetu. Należał zapewne do jednego z pierwszych meczetów zbudowanych w Tarsie na rozkaz Ramadanidów, którzy przejęli kontrolę nad miastem zaledwie cztery latach wcześniej, w 1359 roku. Drugi minaret, w północno-wschodnim rogu meczetu, został w 1895 roku przekształcony w wieżę zegarową na rozkaz gubernatora Tarsu, Ziya Paszy. Tarcza zegara na tej wieży została opisana cyframi indyjsko-arabskimi, używanymi w Turcji do 1928 roku. Chociaż jako cyfry arabskie rozumie się obecnie używane niemal na całym świecie symbole (1,2,3,...), to w rzeczywistości używane w większości krajów arabskich cyfry nie przypominają swych europejskich odpowiedników. Wygląd zapożyczonych przez kulturę europejską symboli mocno wyewoluował w innym kierunku, niż wygląd tych znaków w kulturze islamu. Nazwa "cyfry indyjsko-arabskie" wskazuje natomiast, że cyfry używane w krajach arabskich są bliższe indyjskiemu pierwowzorowi.

Wielki Meczet w Tarsus

Architektura

Wielki Meczet, jak to zresztą sugeruje jego nazwa, jest największym meczetem w mieście. Wejście do budowli znajduje się po stronie północnej. Na jego teren wiedzie monumentalna marmurowa brama przez którą odwiedzający meczet dostają się na obszerny, niezadaszony dziedziniec. Jest on z trzech stron otoczony kolumnadami, na które w sumie składa się czternaście kolumn. Wzdłuż tych kolumnad wiodą przykryte szesnastoma niewielkimi kopułami przejścia. Pośrodku dziedzińca stoi fontanna ablucyjna.

Wielki Meczet w Tarsus

Główny budynek wzniesiono z ciosanych bloków kamiennych. Wnętrze meczetu na dwukrotnie mniejszą powierzchnię niż jego dziedziniec i ma wymiary 47 na 13 metrów. Jest to rozwiązanie nietypowe, gdyż większość meczetów ma plan zbliżony bardziej do kwadratu. W przypadku Wielkiego Meczetu w Tarsus osiągnięto efekt szerokiej i płytkiej hali, dodatkowo podzielonej kolumnadami na trzy nawy. Podtrzymujące dach meczetu kolumny są połączone tzw. łukami irańskimi. Wygląd niektórych z tych kolumn sugeruje, że pozyskano je z antycznych budowli z terenu Tarsu. Kazalnica i mihrab zostały w całości wykonane z marmuru.

Wielki Meczet w Tarsus

Informacje praktyczne

Oprócz nazwy Wielki Meczet, budynek ten jest określany jako Kebir Cami (Stary Meczet) i Nur Cami (Meczet Niebiańskiego Światła). Cała dzielnica wokół meczetu określana jest nazwą Nur.

Wstęp na teren Wielkiego Meczetu jest darmowy. Meczet można zwiedzać poza godzinami modlitwy.

Wielki Meczet w Tarsus

Położenie

Wejście do Wielkiego Meczetu znajduje się po stronie północnej, od ulicy Sayman. W pobliżu meczetu znajduje się wiele innych atrakcji turystycznych miasta, w tym Bazar Czterdziestu Łyżek, Kościół Świętego Pawła, Grób Proroka Daniela i Nowe Łaźnie.

Bibliografia

  • Arık, Osman, Kale, Mustafa, Birdir, Kemal (red.), Mersin, Mediterranean, Stambuł, 2009
  • Bosworth, Clifford Edmund (red.), The History of al-Tabari Vol. 32: The Reunification of the 'Abbasid Caliphate: The Caliphate of al-Ma'mun A.D. 813-833/A.H. 198-218, Albany, 1987
  • Menninger, Karl, Number Words and Number Symbols: A Cultural History of Numbers, Mineola, 2011

Powiązane artykuły: 

Powiązane relacje: