Troja

Współrzędne GPS: 39.957500, 26.238899

Region: 

Mury Troi II"Gniew Achila, Bogini, głoś, obfity w szkody,
Który ściągnął klęsk tyle na greckie narody,
Mnóstwo dusz mężnych wcześnie wtrącił do Erebu,
A na pastwę dał sępom i psom bez pogrzebu
Walające się trupy rycerskie wśród pola:
Tak to Zeusa wielkiego spełniała się wola
Odtąd, gdy się zjątrzyli sporem niebezpiecznym
Agamemnon, król mężów, z Achilem walecznym."

Homer, Iliada, Księga Pierwsza, tłumaczenie Franciszek Ksawery Dmochowski

Od tysięcy lat pieśń Homera pobudzała wyobraźnię poszukiwaczy przygód oraz wielbicieli mitów greckich. Również obecnie wielu podróżnych, mając w pamięci pierwsze wersy Iliady, kieruje swe kroki w kierunku Troi, położonej w regionie Morza Marmara, w północno-zachodniej części Turcji.

Osobom planującym zwiedzanie Troi polecamy przewodnik Troada i Półwysep Gallipoli w formie poręcznego ebooka.

Jednakże wielu z nich czeka rozczarowanie. Niestety, pozostałości wspaniałego niegdyś grodu króla Priama, w porównaniu z imponującymi ulicami Efezu, wspaniałym teatrem z Aspendos czy stadionem z Afrodyzji, nie mają zbyt wiele do zaoferowania tłumnie odwiedzającym je turystom. Jednakże przecież nie o stan obecny chodzi odwiedzającym, ale o magię mitycznego miejsca, opiewanego przez Homera.

Na pamiątkę wydarzeń opisanych w Iliadzie, jak również w celu uczynienia wizyty w Troi ciekawszą, postawiono przed wejściem "replikę" drewnianego konia, za pomocą którego przebiegły Odyseusz zdołał przechytrzyć Trojańskich wojowników i zdobyć gród oblegany bez powodzenia przez dziesięć lat. Drewniana konstrukcja, witająca obecnie zwiedzających Troję, budzi mieszane uczucia. Niektórzy mogą czuć się oburzeni tak powierzchownym potraktowaniem starożytnego miejsca. Inni z radością zrobią sobie z koniem, lub nawet w nim, zdjęcie.

Troja - "koń trojański"

Historia

Troja położona jest na 15-metrowym wzgórzu, kryjącym w sobie ślady kolejnych fal osadnictwa. Archeologowie w celu usystematyzowania dziejów Troi, podzielili jej historię na dziewięć chronologicznych warstw.

Wiele warstw Troi w przekroju pionowym przez wzgórze

Historia miasta sięga roku 3000 przed naszą erą, kiedy to najprawdopodobniej powstała tu pierwsza osada, oznaczana obecnie jako Troja I (3000 r. p.n.e. - 2500 r. p.n.e.). Obecnie można podziwiać odrestaurowaną bramę do tej osady oraz jedno z domostw. Mieszkańcy Troi I używali narzędzi z miedzi i z brązu.

Obejrzyj galerię zdjęć Troi I.

Troja II (2500 r. p.n.e. - 2200 r. p.n.e.) to faktycznie aż 7 warstw położonych jedna na drugiej. Każda z nich była otoczona murami miejskimi. Znaleziska archeologiczne z tego okresu to ceramika wyprodukowana przy użyciu koła garncarskiego oraz srebrna, złota i bursztynowa biżuteria.

Obejrzyj galerię zdjęć Troi II i III.

Troja III, IV i V (2200 r. p.n.e. - 1700 r. p.n.e.) to okres stopniowego rozwoju miasta. Znaleziska z tych warstw wskazują na związki handlowe pomiędzy Troją a wczesno-greckimi państwami-miastami, między innymi Mykenami.

Troja VI (1700 r. p.n.e. - 1300 r. p.n.e.) została zniszczona przez trzęsienie ziemi. Wiele z zabudowań, które zachowały się po tej katastrofie zostało wykorzystanych do budowy Troi VII. Do tej kategorii należą długie odcinki murów obronnych.

Rekonstrukcja wyglądu Troi VI

Troja VII (1300 r. p.n.e. - 950 r. p.n.e.) to najprawdopodobniej właściwa Troja homerycka, oblegana przez armię Agamemnona. Archeologowie znaleźli w niej ślady ogromnego pożaru, który może być dowodem zniszczenia miasta po jego zdobyciu.

Obejrzyj galerię zdjęć Troi VI i VII.

W czasach pomiędzy Troją VII a VIII (aż do 700 r. p.n.e.) nie znaleziono śladów osadnictwa, co oznacza, że w owym czasie wzgórze nie było zamieszkałe lub znajdowała się na nim jedynie niewielka osada.

Troja VIII (700 r. p.n.e. - 85 r. p.n.e.) to czasy ponownego rozkwitu miasta, o czym świadczą ruiny wspaniałej Świątyni Ateny oraz pozostałości dwóch ołtarzy.

Troja IX (85 r. p.n.e. - 500 r. n.e.) nazywana była Ilium. Było to miasto hellenistyczno-rzymskie, a najciekawsze odkrycia z tej warstwy to odeon i buleuterion.

Obejrzyj galerię zdjęć Troi VIII i IX.

Po upadku Zachodniego Cesarstwa Rzymskiego również Troja popadła w ruinę i stopniowo uległa zapomnieniu. Z czasem przestano wierzyć w jej rzeczywiste istnienie, a historia wojny trojańskiej została zachowana jedynie w formie mitu.

Wiele cennych informacji o historii Troi oraz jej odkrycia przedstawia serial dokumentalny produkcji BBC zatytułowany In Search of the Trojan War.

Obejrzyjcie kolekcje znalezisk archeologicznych z Troi, wystawione w Muzeum Archeologicznym w Istanbule oraz znalezisk z Troi wystawionych w Muzeum Archeologicznym w Çanakkale.

Powrót do spisu treści

Wojna Trojańska

Historia Wojny Trojańskiej, a właściwie jej ostatniej fazy, została przedstawiona w Iliadzie starożytnego barda Homera. Nie wiadomo dokładnie, kiedy powstała ta opowieść. Niektórzy sądzą, że niedługo po samej wojnie, która toczyła się w XII wieku p.n.e., inni, w tym Herodot, podają raczej IX wiek p.n.e.

Przyczynę wybuchu Wojny Trojańskiej zna chyba prawie każdy. Dla przypomnienia: poszło oczywiście o kobietę, i to najpiękniejszą, czyli o Helenę, żonę Menelaosa. Królewicz trojański Parys "wygrał" ją dzięki korzystnemu dla Afrodyty - greckiej bogini miłości - wyrokowi wydanemu w pierwszym w historii konkursie piękności. Obiecaną mu Helenę uprowadził z Myken i przywiózł do Troi, grodu rządzonego przez jego ojca - króla Priama.

Uprowadzenie pięknej Heleny w oczywisty sposób wzburzyło Greków, tym bardziej, że jej prawowity mąż był rodzonym bratem króla Myken Agamemnona. Wojska greckie przeprawiły się przez Morze Egejskie i przez dziesięć lat oblegały Troję. W końcu miasto upadło, głównie dzięki przebiegłości Odyseusza, który wpadł na pomysł skonstruowania drewnianego konia. W tej dziwacznej konstrukcji ukryli się najdzielniejsi greccy wojownicy, a pozostałe wojska udały odwrót. Rozradowani mieszkańcy Troi wprowadzili konia do miasta i rozpoczęli świętowanie końca wyniszczającej wojny. Wtedy pod osłoną nocy Odyseusz i jego towarzysze otworzyli bramy miasta, wpuszczając główne wojska greckie. Rozpoczęła się rzeź, zakończona upadkiem i spaleniem Troi.

Widok ze wzgórza trojańskiego na okolicę

Powrót do spisu treści

Odkrycie Troi

Starożytna Troja została ponownie odkryta dla świata przez dziewiętnastowiecznego amatora-archeologa i poszukiwacza przygód Heinricha Schliemanna. Ponieważ miasto istniało przez wiele stuleci, w rzeczywistości jest całą serią miast, budowanych jedno na drugim. Schliemann, pragnąc dotrzeć do wymarzonej Troi opisywanej przez Homera, prowadząc wykopaliska poczynił więcej szkody niż pożytku, niszcząc kilka górnych warstw miasta.

Typowy widok na terenie wykopalisk trojańskich

Fascynująca biografia Heinricha Schliemanna, archeologa-amatora, poligloty oraz, niestety, z punktu widzenia współczesnej archeologii, wandala, jest przedstawiona w niezwykle interesującej książce "Bogowie, groby i uczeni. Powieść o archeologii".

Powrót do spisu treści

Zwiedzanie ruin Troi

Nie przegapcie - zobaczcie koniecznie:
  • Wykop Schliemanna (numer 12)
  • Jaskinia wodna Wilusy (numer 17)

Zwiedzanie Troi jest zadaniem trudnym, nawet dla wytrwałych podróżników, którzy niejedne antyczne ruiny już oglądali. Mnogość warstw osadnictwa na wzgórzu oraz efekty intensywnych prac archeologicznych sprawiają, że oglądając to, co pozostało ze słynnego miasta, można poczuć się mocno zagubionym. Na szczęście teren udostępniony zwiedzającym posiada niezłą infrastrukturę, na którą składają się wytyczone ścieżki, podesty i punkty widokowe oraz tablice informacyjne, które naprawdę warto przestudiować.

Szlak zwiedzania po pomostach i schodach drewnianych

Poniżej przedstawiamy najważniejsze punkty na trasie zwiedzania Troi. Trasa ta jest dobrze oznaczona przez kierunkowskazy, a pokonując ją zatacza się pętlę i wraca do punktu startu, czyli modelu konia trojańskiego (nr 0 na mapce).

1. Dom Wykopalisk

Położony w pobliżu wejścia na teren Troi budynek dawniej służył pracującym tutaj zespołom archeologów, a obecnie znajduje się w nim wystawa modeli miasta i zdjęć ukazujących, jak niegdyś wyglądał teren Troi.

2. Ogród Pithos

Za tą tajemniczą nazwą kryje się kolekcja ogromnych naczyń glinianych, nazywanych w klasycznej grece pithos, które miały do 2 metrów wysokości i służyły do przechowywania i transportu żywności. Dodatkiem do tej ekspozycji są antyczne rury kanalizacyjne z terakoty oraz kamienne moździerze do rozdrabniania ziaren zbóż.

Ogród Pithos w Troi

3. Wieczny Kamień Trojański

Nie jest to zabytek pochodzący z trojańskich wykopalisk, ale symboliczny blok granitowy, o wadze 20 ton, pochodzący z terenu Troady. Został on podarowany w 2002 roku Fundacji Trojańskiej jako znak upamiętniający fakt, że Troja była jednym z pierwszych miejsc na pograniczu Azji i Europy, gdzie zaczęto stosować murarstwo z użyciem kamieni ciosanych. Pierwsze przykłady użycia tej technologii w Troi pochodzą z 2500 roku pn.e. czyli z epoki brązu. Wzniesiono przy jej wykorzystaniu m. in. megaron II A, jak również wiele innych obiektów należących do warstw Troi VI-VIIa.

Wieczny Kamień Trojański

4. Wieża obronna Troi VI

Za Kamieniem Trojańskim trasa zwiedzania skręca w prawo i prowadzi do obwarowań pochodzących z czasu Troi VI. Na początku warto zwrócić uwagę na pozostałości wieży obronnej. Przed podejściem bliżej warto zatrzymać się na platformie widokowej, z której roztacza się panorama tej części Troi. Cześć murów zewnętrznych (po prawej stronie patrząc z platformy) różni się zdecydowanie od nachylonych do środka osady murów wewnętrznych. Wynika to z faktu, że ten fragment murów zewnętrznych pochodzi z czasów późniejszych - było to ogrodzenie zewnętrznego dziedzińca świątyni Ateny.

Wieża obronna Troi VI

5. Brama Wschodnia Troi VI

Brama prowadząca do Troi VI była umieszczona pomiędzy dwoma pasami murów obronnych - zewnętrznym i wewnętrznym, zachodzącymi na siebie podobnie do spirali. W tym punkcie znajdowała się brama, niewidoczna z zewnątrz i niemożliwa do sforsowania przy użyciu taranu - nie było miejsca na jego wykorzystanie. W tym miejscu widać również połączenie murów świątynnych z Troi VIII oraz murów Troi VI.

Mury obronne Troi VI

6. Bastion północno-wschodni Troi VI

To najmasywniejsza wieża należąca do cytadeli Troi VI. Niegdyś wznosiła się na wysokość 9 metrów, obecnie jej pozostałości są wysokie na 7 metrów. W okresie Troi VIII-IX teren ten został zabudowany przez mury otaczające świątynię Ateny.

7. Świątynia Ateny

Z tej świątyni należącej chronologicznie do Troi VIII i IX nie zachowało się prawie nic, oprócz fundamentów ołtarza i fragmentów zadaszenia, rozrzuconych po okolicy. Już przed 'odkryciem' Troi przez Schliemanna miejscowa ludność wiedziała, skąd można było zdobyć znakomite materiały budowlane... Inicjatywę do zbudowania świątyni przypisuje się Lizymachowi - jednemu z dowódców Aleksandra Wielkiego. Świątynia, wzniesiona około 300 roku pn.e. była odremontowana za czasów rzymskiego cesarza Oktawiana Augusta. Wiadomo, że jej plan miał wymiary 36 na 16 metrów i otoczona była kolumnadą w stylu doryckim. Świątynia była centrum dorocznych obchodów ku czci Ateny. Jeden z najciekawszych zachowanych fragmentów budowli - relief przedstawiający Apolla/Heliosa - jest obecnie wystawiony w Berlinie.

Fragment sklepienia ze świątyni Ateny

8. Mury obronne Troi II/III

To bardzo charakterystyczne miejsce na terenie Troi - łatwo je rozpoznać po nowoczesnym zadaszeniu z 2003 roku przypominającym żagle statku morskiego. Większość widocznych murów z czerwonej cegły to współczesna rekonstrukcja, oryginalne cegły znajdują się we wnętrzu muru i sięgają do wysokości 4 metrów.

Mury obronne Troi II/III

9. Megaron z Troi II/III

Położony jest tuż przy czerwonych murach. Pod pojęciem megaronu kryje się budynek charakterystyczny dla antycznej kultury obszaru egejskiego, składający się z jednego zadaszonego pomieszczenia oraz otwartego przedsionka. Taki plan stał się prototypem świątyń greckich. Megaron z Troi posiadał kamienne fundamenty. Do naszych czasów zachowała się część ścian, dochodzących do 1,5 metra wysokości.

Megaron z Troi II/III

10. Mury obronne Troi I

To najdawniejsza warstwa zabudowań trojańskich, która powstała na skale macierzystej, co oznacza, że nie znajdują się pod nią inne ślady działalności ludzkiej. W tym fragmencie murów znajdowała się brama południowa, szeroka na 2 metry. Same mury obronne są nachylone nieco do wnętrza osady, którą otaczały. Osada ta miała powierzchnię zbliżoną do koła, o średnicy 90 metrów. Przy wieży obronnej stanowiącej część murów znaleziono niezwykle ciekawą stelę ozdobioną reliefem ukazującym górną połowę ludzkiej sylwetki.

Mury obronne Troi I

11. Rezydencje arystokratyczne z Troi II

Na rezydencje dla najbogatszych mieszkańców miasta składały się trzy równolegle położone budynki (megarony), z których największy miał wymiary 30 na 14 metrów.

Rezydencje arystokratyczne z Troi II

12. Wykop Schliemanna

Pamiątka po działaniach słynnego odkrywcy Troi - Schliemanna, który w poszukiwaniu grodu króla Priama opisywanego przez Homera w Iliadzie wykonał ogromny wykop wgłąb wzgórza. Obecnie jest ilustracją tego, jak nie należy postępować w archeologii. Wykop, zorientowany w kierunkach północ-południe, jest szeroki na 40 metrów i ma aż 17 metrów głębokości. Schliemann zarządził wykopaliska sięgające aż do skały macierzystej, niszcząc przy okazji nowsze warstwy osadnictwa. Na dnie wykopu widoczne są pozostałości murów wczesnej Troi I (około 2920 rok p.n.e.) - rzędy kamiennych ścian to fundamenty domostw z tego okresu.

Wykop Schliemanna

13. Mury, rampa i brama FM z Troi II

Do wnętrza grodu prowadziła wyśmienicie zachowana wybrukowana rampa. Badacze odkryli, że z tej rampy wchodziło się bezpośrednio pod olbrzymią wieżę, pod którą prowadził korytarz. To w pobliżu tego miejsca Schliemann znalazł tzw. skarb Priama.

Rampa Troi II

14. Kompleks pałacowy Troi VI

Niewiele zachowało się z tej budowli, która podobno posiadała dwie kondygnacje. Schliemann nazwał ten budynek 'pałacem Priama', ale znalezione tu duże naczynia do przechowywania żywności świadczą o tym, że przynajmniej przez pewien czas był to magazyn.

Pałac Troi VI

15. Sanktuarium nieznanego bóstwa

Widoczne pozostałości budynków pochodzą z okresu Troi VIII i IX, ale zostały one zbudowane na ruinach wcześniejszych zabudowań z Troi VI i VII, być może również o przeznaczeniu religijnym. Najlepiej zachowany jest ołtarz w tzw. Dolnym Sanktuarium. Znajdują się tu również dwie studnie, z których jedna służyła do zlewania krwi zwierząt ofiarnych, a druga - do czerpania wody. Kompleks świątynny powstał w okresie archaicznym starożytnej Grecji, ale sanktuarium wykorzystywano również później, w okresie hellenistycznym i rzymskim, oczywiście po pewnych modyfikacjach. Nie wiadomo, jakim bóstwom oddawano tu cześć.

Sanktuarium nieznanego bóstwa

16. Dolne Miasto Troi VI/VIIa

Zachowały się tu kamienne fundamenty domów. Na terenie Dolnego Miasta znaleziono brązową statuetkę i figurkę byka z terakoty.

Dolne Miasto Troi VI/VIIa

17. Jaskinia wodna Wilusy

To miejsce rzadko odwiedzane przez turystów. Od Dolnego Miasta Troi VI/VIIa dzieli jaskinię około 150 metrów, które można pokonać spacerkiem podziwiając pola uprawne w okolicy Troi. Kierunkowskazy prowadzące ze wzgórza do jaskini są dość niepozorne i łatwo je przegapić. Jaskinia to stosunkowo nowe odkrycie archeologiczne, ponieważ znaleziono ją i przebadano w latach 1997-2001.

Kierunkowskaz do jaskini

Najciekawszy jest fakt, że jest to jaskinia sztuczna, wykonana przez człowieka, a nie dzieło natury. Wykuty w skale korytarz biegnący w kierunku wschodnim mierzy sobie 160 metrów długości, a z powierzchnią łączą go cztery pionowe szyby o wysokości dochodzącej do 17 metrów. Korytarz został wykuty w III tysiącleciu p.n.e., czyli za czasów świetności Troi VI jaskinia była wykorzystywana już od tysiąca lat.

Jaskinia nazywana była 'korytarzem pod ziemią' i miała związek z bóstwem wody KASKAL.KUR. Jest ono wspominane w traktacie zawartym pomiędzy królem hetyckim Muwatalli II a królem Alaksandu z Wilusa (tak wówczas nazywała się Troja). Król Alaksandu składał przysięgę powołując się na to bóstwo.

Jaskinia wodna Wilusy

18. Łaźnie rzymskie

Po prawej stronie ścieżki widać ruiny łaźni z czasów rzymskich. Niewiele się zachowało z tej budowli, której podłoga była niegdyś bogato zdobiona pięknymi mozaikami z kolorowych kamieni.

Łaźnia rzymska

19. Odeon

Odeon czyli mały teatr służący do podziwiania występów muzycznych pochodzi z czasów rzymskich, najprawdopodobniej z końca I wieku n.e. Leżące przed odeonem zdobione bloki z marmuru były niegdyś częścią sceny.

Odeon z czasów rzymskich

20. Buleuterion

Buleuterion to miejsce zgromadzeń politycznych. Z buleuterionu w Troi, pochodzącego z czasów Oktawiana Augusta, zachowało się podium i pierwszy rząd marmurowych siedzisk.

Powrót do spisu treści

Informacje dla zwiedzających

Troja jest zabytkiem wpisanym od 1998 roku na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Zwiedzanie ruin Troi jest możliwe w czasie oficjalnych godzin otwarcia:

  • w sezonie letnim (od kwietnia do października) od godziny 9:00 do 19:00
  • w sezonie zimowym (od listopada do marca) od godziny 8:00 do 17:00

Wejście na teren Troi oraz kasa biletowa

Przeczytajcie o innych miejscach wpisanych na listę UNESCO na terenie Turcji.

Cena biletów wstępu wynosiła w 2015 roku 20 lir tureckich. Małe dzieci wchodzą za darmo.

Za pozostawienie samochodu na parkingu tuż przed wejściem na teren Troi nikt nie żądał opłaty. Niestety parking jest prawie całkowicie nieosłonięty przed słońcem. Warto skorzystać z nielicznych zacienionych miejsc pod kilkoma drzewkami w rogu parkingu, abu po powrocie do samochodu nie czekała niemiła niespodzianka.

Parking przy ruinach Troi

Bilet wstępu do Troi

Troję można zwiedzać indywidualnie, posiłkując się informacjami przedstawionymi na barwnych planszach informacyjnych (w języku angielskim, niemieckim i tureckim) oraz zakupionymi przy wejściu planami i przewodnikami książkowymi. Można również wynająć sobie przewodnika dla grupy. Zwiedzanie z przewodnikiem trwa około 1,5 godziny.

Tablica informacyjna przy wejściu na teren Troi

Noclegi i wyżywienie

Około 500 metrów od wejścia na teren ruin Troi położony jest hotel Hisarlık, prowadzony przez rodzinę renomowanego trojańskiego przewodnika Mustafy Aşkına - autora książki Troy. A Revised Edition.

Hotel dysponuje pokojami po przystępnych cenach (przykładowo 80 TL za dwójkę). Na parterze hotelu mieści się restauracja serwująca świeżo przygotowywane tradycyjne potrawy kuchni tureckiej. Pomimo bliskości znanego zabytku oraz braku konkurencji dania są autentycznie smaczne, a ceny - niewygórowane. Przykładowo musaka czy güveç z mięsem kosztowały w 2012 roku 11 TL.

Musaka z hotelowej restauracji

Przy restauracji funkcjonuje również sklep z pamiątkami, sprzedający widokówki, broszury i książki o Troi, jak również miniaturowe koniki trojańskie. Warto porównać ceny oferowanych tu towarów z cenami w oficjalnym sklepie muzealnym na terenie Troi.

Hotelowy sklepik z pamiątkami i literaturą

Ciekawostką jest przylegająca do hotelu drewniana chatka, która powstała na zamównienie niemieckiej telewizji podczas kręcenia filmu dokumentalnego o Heinrichu Schliemannie. Ma ona odwzorowywać rzeczywistą rezydencję słynnego poszukiwacza skarbów, w której mieszkał on podczas prac na terenie Troi.

Odtworzony domek Schliemanna

Powrót do spisu treści

Przeczytajcie recenzje dwóch przewodników po Troi Troy. A Revised Edition oraz Troia/Wilusa Guidebook.

Dojazd: 

Dolmuszem z Çanakkale. Dolmusze kursują co godzinę od 9.30 rano do 19.00 po południu. Cena za przejazd w jedną stronę wynosiła latem 2008 roku 4 liry tureckie. Poniższy plan przedstawia położenie przystanku dolmuszy do Troi w Çanakkale.

Dolmusze do Troi

Uwaga! Dolmusze powrotne z Troi do Çanakkale kursują od 7.00 rano tylko do 17.00, więc jeżeli wybierzemy się do Troi po południu, to nie będziemy mogli wrócić tego samego dnia.

Alternatywnie taksówką z Çanakkale lub w ramach wycieczki zorganizowanej przez lokalne biuro podróży.

Ciekawą alternatywą jest wynajęcie samochodu w Çanakkale - odległość do Troi to zaledwie 30 kilometrów po niezłej i bardzo dobrze oznaczonej drodze.

Powiązane artykuły: 

Powiązane relacje: