Muzeum Efeskie w Selçuku

Współrzędne GPS: 37.948799, 27.368000

Położenie w mieście: 

Doskonałym uzupełnieniem wycieczki po ruinach starożytnego Efezu jest wizyta w Muzeum Efeskim w Selçuku. Ta niewielka, ale niezwykle ciekawa placówka posiada w swojej kolekcji wiele eksponatów pochodzących z terenu antycznego miasta, świątyni Artemidy oraz innych okolicznych stanowisk archeologicznych. Niestety, kolekcja muzealna nie jest kompletna, gdyż wiele interesujących obiektów z terenu Efezu zostało wywiezionych za granicę i są obecnie wystawiane w Muzeum Efezu w Wiedniu.

Sarkofag przez wejściem do Muzeum Efeskiego

Historia placówki

Muzeum Efeskie działa od 1964 roku, kiedy to dokończono budowę południowej sekcji placówki i przeniesiono do niej eksponaty, które do tego czasu gromadzone były w magazynie przy terenie wykopalisk. Ponieważ z upływem czasu okazało się, że pomieszczenia muzealne są zbyt małe dla celów ekspozycyjnych, w 1976 roku placówkę rozbudowano o sekcję północną. W 2012 roku rozpoczęto gruntowną renowację placówki, która ponownie ma się otworzyć już latem 2014 roku.

Wejście do Muzeum Efeskiego

Ekspozycje muzealne

Muzeum Efeskie, jak sama nazwa wskazuje, gromadzi głównie eksponaty z antycznego Efezu. Jednakże posiada w swojej kolekcji również znaleziska z pobliskiej bazyliki świętego Jana w Selçuku, Mauzoleum Belevi oraz innych stanowisk. Przedmioty wystawione w muzeum pochodzą z różnych okresów dziejów, od prehistorii, przez czasy mykeńskie i archaiczne, po hellenistyczne, rzymskie i bizantyjskie. Znalazło się także miejsce dla eksponatów z czasów seldżuckich i osmańskich. Przedmioty nie są wystawione chronologicznie, ale pogrupowane geograficznie w specjalnie przystosowanych salach wystawowych oraz w ogrodzie muzealnym. Znajdujące się poniżej opisy poszczególnych sal ekspozycyjnych dotyczą sytuacji sprzed najnowszego remontu muzeum.

Sala Artemidy

Najsłynniejsze eksponaty Muzeum Efeskiego znajdują się w Sali Artemidy, w której stoją trzy pomniki tej greckiej bogini. Zostały one znalezione podczas wykopalisk prowadzonych na terenie prytaneum w Efezie. Niestety jeden z nich jest zaledwie kopią, a oryginalny posąg znajduje się w Wiedniu.

Pierwszy z oryginalnych posągów, nazywany z powodu imponujących rozmiarów Kolosalną Artemidą, pochodzi z I wieku n.e. Na głowie Artemidy spoczywa dekoracja, składająca się z dwóch rzędów reliefów przedstawiających świątynie. Charakterystyczne wypustki na klatce piersiowej posągu, przywołują na myśl piersi, ale naukowcy wysunęli także inne hipotezy, według których mają to być ciała pszczół lub jądra byków składanych w ofierze bogini.

Posąg Kolosalnej Artemidy

Posągowi brakuje dłoni, co najprawdopodobniej wynika ze sposobu jego wykonania: dłonie przygotowywane były osobno, z kości słoniowej lub złota, a następnie przykręcane do marmurowego korpusu. Przedstawione na ramionach postacie lwów stanowią dowód na powiązania Artemidy z czczoną wcześniej na terenie Anatolii boginią Kybele, której zwyczajowo towarzyszyły właśnie te zwierzęta. Poniżej bogato zdobionego pasu biodrowego na posągu znajdują się dekoracje w postaci rzędów zwierząt realnych i mitycznych.

Drugi oryginalny posąg bogini znany jest jako Piękna Artemida, a wykonany został w II wieku n.e. Jego znalazców zaskoczył świetny stan zachowania rzeźby. Artemida przedstawiona została w tej samej pozycji, co na posągu Kolosalnej Artemidy, ale w tym przypadku rzeźba posiada nawet dłonie, wyciągnięte do przodu. Po bokach bogini stoją jej wierni towarzysze czyli jelenie. Głowę Pięknej Artemidy otaczają postacie zwierzęce, na jej szyi znajduje się perłowy naszyjnik, a pod nim - znaki zodiaku, symbolizujące jej władzę nad niebiosami.

Posąg Pięknej Artemidy

W tej samej sali znajdują się również inne związane z Artemidą i jej świątynią przedmioty. Ciekawostkę stanowi fragment ołowianej rury wraz z kamiennymi złączeniami, znaleziony pod ołtarzem Artemizjonu. Zachował się także fragment ołtarza, stojącego niegdyś przed tą świątynią, ozdobionego reliefami przedstawiającymi Amazonki.

Sala Willi na Zboczu

Kiedy rozpoczęto prace na terenie luksusowych domostw mieszkalnych, położonych w Efezie, na północnym zboczu wzgórza Bülbüldağ, znalezione tam freski i mozaiki były przenoszone do muzeum. Jednakże z czasem badacze doszli do wniosku, że najlepszą metodą ich ekspozycji jest zachowanie i ochrona willi wraz z elementami dekoracyjnymi w miejscu ich znalezienia. W poświęconej willom sali muzeum wystawione są natomiast mniejsze przedmioty z ich terenu.

Wśród eksponatów znajdują się przedmioty z brązu, marmurowe figurki oraz posągi, w tym pomniki boga lekarzy Asklepiosa, cesarza Tyberiusza oraz jego matki Livii. Większość z eksponatów w tej sali pochodzi z okresu od I do III wieku n.e.

Sala Fontanny

W tym pomieszczeniu znajdują się eksponaty znalezione w pobliżu monumentalnej fontanny (czyli nimfeum) w Efezie. Najważniejszą częścią tej ekspozycji jest półokrągła nisza, w której odtworzono tzw. Grupę Polifema. Wchodzące w jej skład rzeźby przedstawiają scenę z Odysei. Cyklop Polifem uwięził w swojej jaskini Odyseusza wraz z towarzyszami, blokując wejście ogromnym głazem. Scena przedstawia moment, w którym Odyseusz próbuje upić Polifema winem, a jego współtowarzysze niosą drąg, mający posłużyć do oślepienia cyklopa.

Grupa Polifema

W tej samej sali zgromadzono posągi zdobiące nimfeum, wykonane na rozkaz cesarza Trajana. Wśród przedstawionych postaci znajduje się Dionizos, satyr oraz członkowie rodziny cesarskiej. W pobliżu stoją także posągi Androklosa, legendarnego założyciela Efezu, oraz bogini piękności Afrodyty.

Sala Nowych Znalezisk

Zgromadzone tu eksponaty składają się na kilka kolekcji tematycznych. Pierwszą z nich są monety znalezione na terenie Efezu, wystawione w porządku chronologicznym. Towarzyszy im opis wyjaśniający proces bicia monet w okresie antycznym. Kolejne kolekcje to maski z efeskiego teatru oraz produkowane w tym mieście lampy oliwne. Były one w okresie antycznym eksportowane do krain położonych w basenie Morza Śródziemnego. Ekspozycja zawiera również informacje dotyczące procesu produkcji takiej lampy.

Najciekawszym eksponatem w tej sali jest tzw. Monument Partyjski, który pierwotnie znajdował się w pobliżu Biblioteki Celsusa w Efezie. Przedstawia on sceny z wojen, które toczyli z Partami cesarze Marek Aureliusz i Lucjusz Werus. Odtworzony w muzeum monument składa się zarówno z oryginalnych fragmentów reliefu, jak i kopii tych reliefów, które są w posiadaniu Muzeum Efezu w Wiedniu.

Monument Partyjski

Piękną ozdobą tej sali jest figurka przedstawiającego Erosa na delfinie. Służyła ona niegdyś jako kurek przy domowym basenie. Kolejna figurka Erosa, trzymającego w dłoni maskę, została znaleziona na brzegu basenu przy innym domostwie.

Figurka Erosa na delfinie

Sala Kultu Cesarskiego

W pomieszczeniu tym zgromadzono obiekty związane z kultem imperialnym, który rozwijał się w Efezie w okresie rzymskim. Pomnik znajdujący się tuż przy wejściu przedstawia prokonsula Stefana, który pełnił także funkcję gubernatora Efezu. Prokonsul został uwieczniony ze wzniesioną ręką, w której trzyma gotową do upuszczenia chusteczkę. Takim gestem rozpoczynano wyścigi na stadionie lub występy w teatrze. Posąg pochodzi z VI wieku n.e.

Pomnik prokonsula Stefana

Z monumentalnego pomnika cesarza Domicjana zachowała się do naszych czasów głowa oraz fragmenty rąk i nóg. Na podstawie rozmiarów tych znalezisk szacuje się, że posąg miał aż 7 metrów wysokości.

Głowa cesarza Dioklecjana

Kolejną ciekawostkę stanowią posągi cesarza Oktawiana Augusta i jego małżonki Livii. Zostały one odkryte we fragmentach i złożone w całość przez badaczy. Na czołach tych postaci widoczne są znaki krzyża, na podstawie których można przypuszczać, że dokonano na nich symbolicznego chrztu w okresie wczesnochrześcijańskim.

Posąg Oktawiana Augusta z krzyżem na czole

Sala Znalezisk Grobowych

Ta ekspozycja poświęcona jest znaleziskom grobowym z okolic Efezu. Zawiera, między innymi, najstarsze eksponaty należące do muzeum czyli naczynia pochodzące z mykeńskiego grobowca. Został on odkryty przez przypadek, podczas prac przygotowujących parking przy bazylice świętego Jana. Naczynia znalezione w grobie datowane są na XIV-XIII wiek p.n.e. Ponadto w sali znajdują się: stele nagrobne i sarkofagi z terenu Efezu oraz znaleziska z pobliskiej Jaskini Siedmiu Śpiących.

Naczynia mykeńskie

W tej samej sali wystawiono przedmioty szklane - naczynia na wino, lekarstwa i perfumy oraz bransolety. Uzupełnieniem ekspozycji są dary grobowe oraz reliefy przedstawiające boginię Kybele.

Ogród Muzealny

Na zewnątrz muzeum znajduje się wiele interesujących eksponatów, wystawionych przed budynkiem oraz na jego wewnętrznym dziedzińcu. Wśród nich warto zwrócić uwagę na znaleziska z Mauzoleum Belevi, w tym - na rzeźbę przedstawiającą postać lwa-gryfa oraz duży, ale niewykończony sarkofag, na którego pokrywie znajduje się wyrzeźbiona leżąca postać męska.

Lew-gryf z Mauzoleum Belevi

Ponadto na wewnętrznym dziedzińcu wystawiono rekonstrukcję omówionej wcześniej Grupy Polifema w jej oryginalnej lokalizacji czyli na frontonie świątyni bogini Isis. Fragmenty, które znajdują się w kolekcji muzeum, przedstawiono w ciemniejszym kolorze, a nieodkryte elementy zrekonstruowano w kolorze białym.

Rekonstrukcja Grupy Polifema

Ekspozycje czasowe

W muzeum znajduje się sala przeznaczona na wystawy okresowe. Przed długi czas były w niej wystawione znaleziska z odkrytego w 1993 roku cmentarza gladiatorów, w tym - ich nagrobki oraz broń. Wystawie towarzyszyły tablice informacyjne, wyjaśniające przebieg procesu szkolenia gladiatorów, ich walk oraz używanej broni.

Relief z gladiatorami

Informacje praktyczne

Muzeum Efeskie położone jest w samym centrum miasta Selçuk, nieopodal dworca autokarowego i zaledwie pół godziny spacerkiem od ruin starożytnego Efezu. Adres muzeum to: Atatürk Mah. Uğur Mumcu Sevgi Yolu, Selçuk, a telefon - +90 232 892 60 10 i +90 232 892 60 11.

Od 2012 roku w muzeum prowadzony jest remont i jest ono niedostępne dla zwiedzających. Ponowne otwarcie ma nastąpić w lipcu 2014 roku.

Placówka jest czynna codziennie od 8:30 do 17:30 (w miesiącach zimowych czyli od listopada do marca dłużej, bo do 18:30).

W 2012 roku bilet wstępu kosztował 10 TL i najprawdopodobniej po remoncie cena ta nie ulegnie zmianie.

Posągi w ogrodzie muzealnym

Powiązane artykuły: