Aż do lat 50-tych XX wieku pod pojęciem Antalya rozumiano właściwie jedynie obszar, będący jego najstarszą dzielnicą czyli Kaleiçi. Karol Lanckoroński, który odwiedził Antalyę pod koniec XIX wieku, tak opisywał jej obszar: "Miasto to zakreśla swem położeniem kształt podobny do podkowy na około kąta zatoki i leży na gruncie znacznie się podnoszącym w górę od wybrzeża platformy w głąb kraju. Część jego zamknięta murami jest szczelnie zabudowana, o ciasnych ulicach i na pojedyncze dzielnice innymi murami podzielona. [...] Jedyne, co pozostało na swem pierwotnem miejscu, o ile wiemy, to są mury do koła miasta, jakkolwiek w kolei wieków niejednokrotnie przebudowywane i restaurowane". Dalej Lanckoroński przedstawia plan Antalyi, na którym widoczne są dwie linie murów: jedna zakreśla półokrąg wokół portu, a druga, znacznie większa, wyznacza granice Kaleiçi.

Zarys historii

Mury obronne Antalyi zostały wzniesione w okresie hellenistycznym, a dzieje ich renowacji i rozbudowy stanowią ilustrację dziejów miasta, przechodzącego pod władanie kolejnych imperiów kontrolujących Azję Mniejszą. W czasach rzymskich mury zostały po raz pierwszy wyremontowane i ozdobione licznymi wieżami oraz bramami, z których najwspanialszą była zachowana do naszych czasów Brama Hadriana.

W VIII i IX wieku Antalya stała się obszarem spornym, o który walczyły wojska arabskie i bizantyjskie. Ostatecznie zajęli je władcy z Konstantynopola, którzy szybko naprawili i umocnili fortyfikacje Antalyi. Kolejne remonty odbyły się w połowie XII wieku, po II wyprawie krzyżowej, za panowania bizantyjskiego cesarza Manuela I Komnena.

W 1207 roku Antalyę zajęli Turcy Seldżuccy i, oczywiście, zaraz przystąpili do umacniania murów obronnych. W XIII wieku dobudowano cztery wieże, z których zachowały się pozostałości trzech, a z czwartej - zburzonej na początku XX wieku, pozostała pamiątka w postaci ogromnej inskrypcji, obecnie znajdującej się w zbiorach Muzeum Archeologicznego w Antalyi.

Gdy w 1361 roku król Cypru, Piotr I Cypryjski, zajął Antalyę po sprawnie przeprowadzonym ataku od strony morza, ozdobił mury miejskie rzeźbionymi w kamieniu herbami, przywołującymi na myśl te znajdujące się na Zamku Świętego Piotra w Bodrum. Obecnie również te zdobienia znajdują się w lokalnym muzeum.

Ostatecznie Antalya znalazła się pod kontrolą osmańską w 1387 roku, a mury obronne były jeszcze wielokrotnie przebudowywane na rozkaz kolejnych sułtanów, w tym - Mahmuda II, na początku XIX wieku. Jeszcze 70 lat temu prawie całe mury były dobrze zachowane, pomimo toczonych o miasto walk, wstrząsających nim rebelii oraz trzęsień ziemi.

Najdokładniejszy opis murów obronnych Antalyi zawdzięczamy Karolowi Lanckorońskiemu. Wspomina on o 54 wieżach oraz wyśmienicie zachowanych odcinkach murów otaczających stare miasto. Niestety jego wysiłki skierowane ku zbadaniu fortyfikacji były znacznie utrudnione, zarówno przez gęstą zabudowę miasta, jak i podejrzliwość władz tureckich, nieufnie patrzących na osoby usiłujące pomierzyć mury.

Od końca XIX wieku aż do lat 80-tych XX wieku trwał proces niszczenia murów Antalyi. Z jednej strony nie przeprowadzano w tym okresie żadnych prac konserwacyjnych, a z drugiej - celowo rozbierano długie odcinki murów, które przeszkadzały w rozbudowie miasta. Kuriozalne wyjaśnienie władz miejskich, tłumaczących zniszczenia dokonane w antycznych fortyfikacjach, głosiło, że mieszkańcy Kaleiçi potrzebowali dostępu świeżego powietrza. W rzeczywistości ciosane kamienie pozyskane z murów posłużyły do budowy posiadłości poza zabytkową dzielnicą, do której wprowadzili się wówczas biedniejsi ludzie, a los samych murów nikogo nie wzruszał. W efekcie do naszych czasów dotrwało zaledwie siedem wież i kilka odcinków murów.

Dojazd

W celu obejrzenia zachowanych murów obronnych w Antalyi, należy odwiedzić dzielnicę Kaleiçi. W pobliżu wspaniale odrestaurowanej Bramy Hadriana ciągną się wzdłuż bulwaru Atatürka długie fragmenty fortyfikacji. Można do nich dojść na piechotę, spacerem prowadzącym przez dzielnicę Kaleiçi, lub dojechać tramwajem. Linia tramwajowa Nostalji Tramvay przebiega wzdłuż tego odcinka murów, a najdogodniejszy przystanek nazywa się Hadrian.

Kolejnym świetnie zachowanym elementem murów obronnych jest Wieża Hıdırlık, stojąca nad morzem, w punkcie, gdzie zabytkowa dzielnica Kaleiçi sąsiaduje z dużym parkiem Karaalioğlu. Znajduje się ona przy końcu ulicy Hesapçı Sokak, która przecina dzielnicę Kaleiçi, a rozpoczyna się od rzymskiej Bramy Hadriana, którą od Wieży Hıdırlık dzieli odległość 600 metrów.

Bibliografia

• Duggan, T. Mikail Patrick, The city walls of Antalya, w: Hürriyet Daily News, 02.02.2002
• Lanckoroński, Karol, Miasta Pamfilii i Pizydyi, tom I Pamfilia, Kraków 1890