Na terenie Turcji stoi wiele zabytkowych zajazdów dla podróżnych czyli hanów (karawanserajów), zbudowanych w czasach seldżuckich i osmańskich. Niektóre z nich powoli popadają w ruinę i zapomnienie, inne są pieczołowicie restaurowane i przekształcane w ekspozycje etnograficzne, a jeszcze inne - służą po dziś dzień podróżnym, chociaż w sposób, którego zapewne nie spodziewaliby się średniowieczni kupcy. Jednym z karawanserajów należących do tej ostatniej kategorii jest Şarapsa Han (znany również jako Sarafsa Han), zapewne najczęściej odwiedzany w Turcji karawanseraj.

Nie rozpoznajecie tej nazwy? Nic dziwnego, obecnie budynek znany jest jako Ali Han Kervansaray czyli popularny klub nocny, w którym organizowane są tzw. noce tureckie. W sezonie letnim budynek prawie każdej nocy tętni w rytm muzyki, podskakuje wraz z biesiadnikami, a jego zabytkowe ściany skrywają tancerki i tancerzy specjalizujących się w potrząsaniu brzuchem. Napoje, zwłaszcza te alkoholowe, leją się strumieniami, goście zapełniają talerze kolejnymi specjałami z otwartego bufetu i w tym całym zamieszaniu mało kto zwraca uwagę na otoczenie, w którym się cała impreza odbywa. Czas to zmienić - zachęcamy do zapoznania się z historią i architekturą tego karawanseraju oraz do bliższego przyjrzenia się budowli podczas pobytu w okolicach Alanyi.

Zarys historii

Budowę karawanseraju zlecił osobiście seldżucki sułtan Gıyaseddin Keyhüsrev II, co oznacza, że budynek należy do szczególnej kategorii hanów sułtańskich. Świadczy o tym inskrypcja umieszczona nad główną bramą budowli, na której wykuto imię sułtana, niestety bez daty wzniesienia budowli. Gıyaseddin Keyhüsrev II panował od 1237 roku aż do śmierci w 1246 roku, więc karawanseraj musiał być wykonany w tym okresie. Jest trzecim z hanów zbudowanych przez tego władcę, pozostałe to Eğridir Han i İncir Han, położone dalej na północy, przy drodze wiodącej przez góry Taurus nad jezioro Eğridir.

Karawanseraj Şarapsa stanowił natomiast pierwszy zajazd dla podróżnych poruszających się wzdłuż wybrzeża śródziemnomorskiego na odcinku między Alanyą i Antalyą. Trasę tę nazywano "Wysoką Drogą", a jej przebieg pokrywa się częściowo z nowoczesną trasą D400, którą pokonują co roku setki tysięcy wczasowiczów, przewożonych z lotniska w Antalyi do hoteli rozmieszczonych wzdłuż wybrzeża. Nasuwa się tu refleksja: czasy się zmieniły, sułtani i kupieckie karawany wielbłądów przeszły do historii, a nadmorska droga nadal posiada ogromne znaczenie komunikacyjne i ekonomiczne. Nawet nowoczesne hotele mogą przywodzić na myśl dawne hany, zresztą niektóre z nich starają się do wyglądu seldżuckich budowli nawiązać z lepszym lub gorszym skutkiem.

Architektura budynku

Architektonicznie Şarapsa Han stanowi wyjątkową konstrukcję - w przeciwieństwie do innych seldżuckich karawanserajów jest prostą, jednonawową budowlą. Wnętrze hanu to jedna długa sala, przykryta kolebkowym sklepieniem i przypominająca nieco tunel. Wymiary tej sali to zaledwie 9 metrów szerokości i aż 62 metry długości. Umowny podział na dziewięć mniejszych pomieszczeń zaznacza obecność poprzecznych łuków na sklepieniu.

Budynek wzniesiono z bloków kamiennych. Z zewnątrz wzmacniają go 24 wieże, umieszczone wzdłuż boków karawanseraju i na jego rogach. Główna brama wejściowa znajduje się po północne stronie budynku i stanowi jego główną ozdobę. Poza nią fasada północna to kamienna ściana z przyległymi wieżami. Fasada południowa (w kierunku wybrzeża), oprócz wież posiada wąskie, łukowo zakończone okienka.

Wygląd karawanseraju może budzić zdumienie i faktycznie osoby, które już takie budynki w Turcji lub innych krajach Bliskiego Wschodu widziały, na jego widok zaczynają stawiać dociekliwe pytania i poddawać w wątpliwość jego identyfikację jako zajazdu dla podróżnych. Specjaliści spekulują, że budowla wzniesiona została w innym celu - być może jako posterunek wojskowy, magazyn lub nawet skarbiec. Jako budynek militarny Şarapsa Han sprawdzałby się kiepsko - brak w nim dostępu do dachu, na którym wystawiano by straże. Są natomiast widoczne ziemne platformy, które mogłyby ułatwiać rozładunek towarów, a wnętrze budynku przywodzi na myśl pomieszczenia magazynowe.

Przy karawanseraju stoi niewielki meczet, posiadający niezależne wejście i nadal wykorzystywany w celach religijnych. Po bokach meczetu stoją wieże, wzniesione z wykorzystaniem dawnych budowli bizantyjskich, w tym - jońskich kapiteli. Na zachód od hanu widać natomiast skromne pozostałości wolnostojącej budowli, niegdyś dwukondygnacyjnej. Jej funkcja jest nieznana, chociaż przypuszcza się, że była to wieża wartownicza lub komnata sypialna dla sułtana i jego dworu.

Informacje praktyczne

Poza godzinami wieczornymi, kiedy to wstęp do karawanseraju mają jedynie uczestnicy "nocy tureckich", budynek można zwiedzać zarówno z zewnątrz, jak i od środka.

Dojazd

Karawanseraj Şarapsa stoi zaledwie 100 metrów na północ od głównej drogi łączącej Antalyę z Alanyą, tuż przy strumieniu Sarepsu. Ponieważ budynek wzniesiono na niewielkim pagórku jest doskonale widoczny z trasy i trudno go przegapić. Karawanseraj znajduje się na terenie miasteczka Konaklı, około 13 km na zachód od Alanyi i 70 km na wschód od Manavgatu.

Transportem publicznym: można podjechać z Alanyi dowolnym minibusem lub dolmuszem kursującym do położonych na zachód od jej centrum miejscowości. Należy wysiąść w Konaklı, w pobliżu hoteli Titan Garden lub Eftalia Aqua.

Samochodem: w Alanyi należy wjechać na trasę D400 i jechać na zachód, w kierunku na Manavgat i Antalyę. Przy karawanseraju znajdują się miejsca parkingowe, w ciągu dnia zazwyczaj nie ma żadnego problemu z zostawianiem samochodu, wieczorami parking zapełniają autokary i minibusy przywożące biesiadników na organizowane tu imprezy.

Z wycieczką zorganizowaną: praktycznie wszystkie biura podróży działające w okolicach Alanyi organizują w tym karawanseraju tzw. "noce tureckie". Podczas takiej imprezy można się zapewne dobrze zabawić, najeść i napić, ale trudno mówić o możliwości spokojnego podziwiania detali architektonicznych budowli.