Iznik

Współrzędne GPS: 40.425999, 29.723499

Region: 

Miasteczko Iznik powinno stać się punktem obowiązkowym na trasie podróżników, którzy odwiedzają zachodnią część Turcji. Głównym powodem wizyty w Izniku jest jego ogromne dziedzictwo historyczne: dzieje miasta były burzliwe, a zachowane w nim budowle z różnych okresów historii stanowią żywą ilustrację jego dawnego znaczenia. Co więcej, Iznik jest przepięknie położony nad jeziorem noszącym również nazwę Iznik, a granice miasta ciągle wytyczają mury obronne, których najdawniejsze fragmenty pochodzą z okresu hellenistycznego. Jako pamiątkę z Izniku warto przywieźć sobie lokalne wyroby ceramiczne - tradycja ich produkcji sięga początków XVI wieku n.e.

Sklep z wyrobami ceramicznymi w Izniku
Sklep z wyrobami ceramicznymi w Izniku

Zarys historii miasta

Dzieje najdawniejsze

Osada leżąca na terenie obecnego Izniku została najprawdopodobniej skolonizowana przez osadników z Beocji, którzy przybyli ze środkowej Grecji do Azji Mniejszej około 1000 lat p.n.e. Nosiła wówczas nazwę Ancore lub Helicore. Grecka osada została jednak zniszczona przez Myzyjczyków, mieszkańców krainy w północno-zachodniej Anatolii.

Miasto odbudował macedoński król Antygon I Jednooki, jeden z następców Aleksandra Wielkiego. Po zwycięstwie, które odniósł w 316 roku p.n.e. nad swoim rywalem Eumenesem, Antygon przebudował osadę i nadał jej, zgodnie z ówczesnymi zwyczajami, nazwę wywodzącą się od własnego imienia czyli Antygonea.

Gdy Antygon I został pokonany w 301 roku p.n.e. przez konkurenta do władzy nad Azją Mniejszą - Lizymacha, ten ostatni przejął kontrolę nad terenami zachodniej Azji Mniejszej, a Antygoneę przemianował na Nikeę (Nikaję). Nazwa ta miała stanowić prezent dla małżonki władcy, Nikei, córki wodza macedońskiego Antypatra.

Jak to często bywa w historii, istnieje również konkurencyjna wersja najdawniejszych dziejów miasta. Według niej, miasto założyli żołnierze z armii Aleksandra Wielkiego, pochodzący z osady Nikea, położonej w pobliżu Termopili.

Niezależnie od tego, kto założył miasto, jego zamysł robi ogromne wrażenie. Nikea została zaplanowana na planie kwadratu, a ulice miasta przecinały się pod kątem prostym. Całą osadę otoczono murami obronnymi, w których znajdowały się cztery główne bramy. Z miejsca, w którym przecinały się główne arterie komunikacyjne miasta, można było dostrzec wszystkie te bramy.

Bogactwo Nikei w czasach hellenistycznych wynikało z jej położenia na przecięciu ważnych szlaków komunikacyjnych, łączących Galację i Frygię. Od okresu rządów Lizymacha miasto zyskało na znaczeniu i często pełniło funkcję rezydencji władców Bitynii.

Czasy rzymskie

Od 133 p.n.e. tereny zachodniej Anatolii przeszły pod rządy rzymskie. W tym okresie funkcję namiestnika Bitynii pełnił m.in. słynny historyk Pliniusz Młodszy. W swoich pracach często wspominał o Nikei i jej gmachach publicznych. Jego zasługą było zresztą przeprowadzenie renowacji wielu budowli miasta, w tym teatru. W czasach Cesarstwa Rzymskiego Nikea nadal pełniła ważną rolę w handlu, ponieważ była położona zaledwie 80 km od Prusy (obecnej Bursy) i 180 km od Konstantynopola (obecnego Stambułu).

Z Nikei pochodziło wielu znanych badaczy i mężów stanu, w tym Kasjusz Dion - historyk, senator rzymski i dwukrotny konsul, Hipparchos - geograf, astronom i matematyk oraz Sporus - matematyk, którego głównym celem było wyznaczenie kwadratury koła. Bite w Nikei monety z okresu rzymskiego stanowią doskonałą ilustrację ogromnego zainteresowania cesarzy tym miastem, przedstawiają bowiem wielkie festiwale i uroczystości świętowane ku czci bogów i cesarzy.

Okres bizantyjski

Gdy Konstantynopol stał się stolicą Cesarstwa Wschodniorzymskiego Nikea zachowała ważną rolę w nowo powstałym państwie. Świadczą o tym nowe mury miejskie, wzniesione w okresie bizantyjskim, które obejmują obszar o wiele większy niż powierzchnia miasta opisywana przez Strabona w I wieku n.e. Z IV wieku n.e. pochodzi wiele wspaniałych budowli, które zachowały się w Izniku do naszych czasów.

Mury obronne Izniku - Brama Stambulska
Mury obronne Izniku - Brama Stambulska

Niestety Nikea wielokrotnie była uszkadzana przez trzęsienia ziemi, które w IV wieku n.e. nawiedziły miasto co najmniej trzykrotnie: w 358, 362 i 368 roku. Odbudowę miasta z gruzów nakazał cesarz Walens.

W czasie rozwoju chrześcijaństwa Nikea dwukrotnie była miastem soborowym. Podczas wielkiego zjazdu ponad 300 biskupów zwołanego przez cesarza rzymskiego Konstantyna Wielkiego w 325 roku, ustalono powszechnie do dzisiaj obowiązujące wyznanie wiary czyli tzw. "Credo nicejskie". Jego słowa skierowane były przeciwko nauce ariańskiej, w której nie uznawano boskiej natury Jezusa. Wyznanie nicejskie wyraźnie stwierdza pochodzenie Syna od Ojca w Trójcy (zrodzony a nie stworzony, współistotny Ojcu). Dostojnicy kościelni obradowali w letniej rezydencji cesarskiej w Nikei, która nie przetrwała do naszych czasów. Zjazd ten przeszedł do historii pod nazwą pierwszego soboru nicejskiego.

Drugi sobór nicejski odbył się w 787 roku. Co prawda został on zainaugurowany w Konstantynopolu, ale po zamieszaniu wywołanym ingerencją żołnierzy i przeciwników soboru, obrady przeniesiono do Nikei. Sobór ten zebrał się w kościele Hagia Sophia, a owocem jego obrad były 22 kanony dyscyplinarne. Najważniejsze postanowienia soborowe dotyczyły zakończenia ikonoklazmu - ruchu potępiającego oddawanie czci ikonom. W Izniku ikonoklazm uznano ostatecznie za herezję i zakończono ciągnący się od początku VIII wieku spór teologiczny.

Wnętrze dawnego kościoła Hagia Sophia w Izniku
Wnętrze dawnego kościoła Hagia Sophia w Izniku

Pod rządami bizantyjskimi Nikea zaznała wielu lat pokoju, który trwał aż do czasu najazdu Seldżuków. Zdobyli oni miasto w 1077 roku, co stało się jednym z głównych powodów pierwszej krucjaty (1096-1099). Gdy europejskie armie w końcu zdobyły Nikeę okazało się, że uprzedzili je Bizantyjczycy, którzy zdążyli już wywiesić swoje chorągwie. Rycerze z różnych krajów Europy byli bardzo rozczarowani, gdyż pozbawiono ich szansy na splądrowanie Nikei. Od tego momentu Europejczycy i Bizantyjczycy stawali się coraz bardziej wrogo do siebie nastawieni.

W XII wieku Nikea przeżyła ponownie czasy stabilności i dobrobytu, a cesarze bizantyjscy z dynastii Komnenów przyczynili się do jej rozbudowy i umocnienia. Natomiast w czasach tzw. Cesarstwa Łacińskiego, utworzonego przez krzyżowców IV wyprawy krzyżowej, po zdobyciu Konstantynopola w 1204 roku, Nikea była siedzibą władców bizantyjskich i stała się stolicą Bizancjum aż do 1261 roku, kiedy to Michał VIII Paleolog odbił Konstantynopol z rąk łacinników.

Mury obronne Izniku - Brama Pałacowa
Mury obronne Izniku - Brama Pałacowa

Czasy panowania dynastii Osmańskiej

W 1331 roku sułtan osmański Orhan podbił miasto, które nazywano od tej pory Iznikiem. Przez krótki czas Iznik był nawet stolicą osmańską. Najważniejszą świątynię miasta - Hagia Sophię - przekształcono w meczet, a w jej sąsiedztwie powstała medresa i łaźnie. Z czasem w Izniku zbudowano wiele meczetów, które po dziś dzień służą wiernym muzułmańskim i stanowią atrakcję turystyczną miasta.

Zielony Meczet w Izniku
Zielony Meczet w Izniku

W okresie tuż po zdobyciu przez Turków Iznik był niewielkim miasteczkiem o charakterze rolniczym, częściowo zrujnowanym. Na jego terenie uprawiano owoce, zwłaszcza winogrona oraz orzechy. Jeszcze w 1520 roku spis ludności wykazał zaledwie 379 gospodarstw muzułmańskich i 23 chrześcijańskie, co oznacza, że w Izniku zamieszkiwało około 2 tysiące osób.

Krótki okres prosperity Izniku pod rządami tureckimi rozpoczął się gdy sułtan Selim I zdobył perskie miasto Tabriz. Wszyscy artyści zamieszkujący Tabriz zostali zesłani właśnie do Izniku, gdzie rozwinęli do perfekcji sztukę produkcji fajansowych kafli i naczyń. Największe zamówienie zrealizowane przez lokalnych mistrzów ceramiki (21 043 płytek w 50 wzorach) zostało wykonane w 1609 roku, w celu ozdobienia Błękitnego Meczetu w Stambule. Wkrótce potem Iznik ponownie podupadł, a w XVIII wieku podróżnicy opisywali go jako skromną wioskę.

Wiele z ważnych budowli Izniku zostało bezpowrotnie zniszczonych w 1921 roku, podczas wojny turecko-greckiej.

Iznik obecnie

Obecnie Iznik jest niewielkim, liczącym około 20 tysięcy mieszkańców miasteczkiem, którego mieszkańcy utrzymują się głównie z rolnictwa i leśnictwa. Podejmowane są wszakże próby ożywienia tradycji ceramicznych miasta, które ulegały stopniowemu zapomnieniu od XVII wieku.

Od niedawna Iznik zyskuje na znaczeniu dzięki reputacji atrakcyjnej miejscowości wypoczynkowej nad jeziorem. Na weekendy przybywają do miasteczka mieszkańcy Stambułu, zwabieni wizją spokoju i pięknych krajobrazów.

Informacje praktyczne

Prawie wszystkie ważne miejsca w Izniku znajdują się w obrębie dawnych murów miejskich. Wyjątek stanowi kilka hoteli i restauracji położonych nad brzegiem jeziora Iznik.

Jezioro Iznik
Jezioro Iznik

Noclegi

Najatrakcyjniejsze hotele i pensjonaty w Izniku znajdują się w zachodniej części miasta, nad samym jeziorem. Wśród nich polecamy hotel Grand Belekoma 2 przy ulicy Göl Sahil Yolu Cd. No:8 (tel. +90 224 757 1407). W 2013 roku dwupokojowy apartament w tym hotelu kosztował 180 TL, ze śniadaniem. Hotel posiada własny basen i wyjątkowo ciekawe położenie tuż przy murach obronnych.

Hotel Grand Belekoma 2
Hotel Grand Belekoma 2

Tańsze opcje noclegowe dostępne są w centrum Izniku. Z uwagi na rosnącą popularność miasta jako ośrodka wypoczynkowego, w letnie weekendy zalecane jest posiadanie rezerwacji. W razie problemów ze znalezieniem noclegu można szukać hotelu w Bursie, która stanowi dogodną bazę wypadową do jednodniowej wycieczki do Izniku.

Wyżywienie

Nad jeziorem trudno znaleźć porządną restaurację, można natomiast posilić się w niewielkich punktach gastronomicznych podających typowe dania typu fast-food: tosty, frytki czy lody.

Najsłynniejszą restauracją w Izniku jest Köfteci Yusuf, przy ulicy Atatürka nr 75, w południowej części miasta. Można w niej zamówić kilka rodzajów dań mięsnych, a do ich popicia - napoje bezalkoholowe, w tym pyszny ayran.

Restauracja Köfteci Yusuf w Izniku
Restauracja Köfteci Yusuf w Izniku

Zakupy

Pamiątką, która najmocniej kojarzy się z Iznikiem, jest lokalna ceramika. Na terenie całego miasta można znaleźć sklepiki i warsztaty, sprzedające zarówno kafelki, jak i pięknie zdobione naczynia. Szeroki wybór wyrobów ceramicznych dostępny jest na terenie targu Nilüfer Hatun Çini Çarşısı, przy ulicy Kaymakamlık Yanı No:14 oraz w sklepach przy ulicy Kılıçaslan.

Targ Nilüfer Hatun Çini Çarşısı
Targ Nilüfer Hatun Çini Çarşısı

Co warto zobaczyć: 

Już przy wjeździe do Izniku rzuca się w oczy jedna z największych atrakcji turystycznych miasta, czyli mury obronne wzniesione jeszcze w czasach rzymskich, a umocnione w okresie Cesarstwa Bizantyjskiego. W murach znajdowały się 4 główne bramy oraz 12 pomniejszych, jak również 114 wież. W niektórych miejscach owe wieże nadal wznoszą się na 10-13 metrów nad poziom gruntu.

Fortyfikacje miejskie w Izniku
Fortyfikacje miejskie w Izniku

Pamiątką po czasach antycznych jest również teatr rzymski. Wiosną 2013 roku nie był udostępniany zwiedzającym z powodu prowadzonych prac renowacyjnych, ale w listopadzie tego roku pojawiły się w mediach doniesienia o planowanym zakończeniu tych prac i rychłym otwarciu teatru dla turystów.

Ciekawostką z okresu bizantyjskiego miasta stanowią skromne pozostałości kościoła Zaśnięcia Bogurodzicy oraz położone w jego sąsiedztwie podziemne baptysterium.

W czasie wizyty w mieście trzeba koniecznie zobaczyć budynek dawnego kościoła Hagia Sophia, w którym odbywały się obrady II Soboru Nicejskiego w 787 roku. Od 2011 roku świątynia pełni rolę meczetu jako Ayasofya Camii.

Budynek dawnego kościoła Hagia Sophia w Izniku
Budynek dawnego kościoła Hagia Sophia w Izniku

W Izniku znajduje się wiele zabytkowych meczetów, z których na szczególną uwagę zasługuje wzniesiony w latach 1378-1391 Zielony Meczet (tr. Yeşil Cami), uważany często za symbol miasta.

Najstarszym meczetem w Izniku jest natomiast Hacı Özbek Cami, zbudowany w 1333 roku, zaledwie dwa lata po zdobyciu miasta przez osmańskiego sułtana Orhana.

Meczet Hacı Özbek
Meczet Hacı Özbek

Pozostałe zabytkowe meczety iznickie to m.in.: Halil Hayrettin Paşa Cami (1378 r.), Yakup Çelebi Cami (ok. 1380 r.) - zbudowany jako loża bractwa derwiszów, Şeyh Kudbuddin Cami (XV wiek) oraz Mahmud Çelebi Cami (1422 r.) - jeden z wielu budynków, które Iznik zawdzięcza wpływowemu rodowi Çandarli.

Meczet Şeyh Kudbuddin
Meczet Şeyh Kudbuddin

W Izniku znajduje się ponadto mauzoleum Çandarli Hayreddina Paszy z XIV wieku oraz odrestaurowana medresa Süleymana Paszy, również z XIV wieku.

Warto także zwrócić uwagę na całkiem nowy meczet Eşrefzade (2007 r.), który został zbudowany w miejscu o dużym znaczeniu historycznym, tuż przy grobowcu mistyka nazywanego Eşrefzade Abdullah Rumi.

Muzeum Archeologiczne w Izniku godne jest uwagi nie tylko ze względu na wystawione w nim eksponaty, ale również z powodu jego lokalizacji - w dawnej kuchni dla ubogich (tr. Nilüfer Hatun Imareti) z 1388 roku. Placówka zawiera w swojej kolekcji oryginalne kafle iznickie, jak również znaleziska pochodzące sprzed 8000 lat, odkryte w pobliskim tumulusie (kurhanie) z Ilıpınar, i wykazujące pokrewieństwo z bałkańską kulturą neolityczną. Niestety w 2013 roku wizyta w muzeum nie była możliwa z powodu remontu.

Budynek Muzeum Archeologicznego w Izniku podczas prac remontowych
Budynek Muzeum Archeologicznego w Izniku podczas prac remontowych

Jak dotrzeć?: 

Autokarem: z Bursy (1,5 godziny), Yalova (1 godzina) lub Stambułu (4 godziny).

Samochodem: Iznik położony jest nieco na uboczu, z dala od głównych szlaków komunikacyjnych prowadzących przez Turcję północno-zachodnią. Można do niego dojechać odbijając na południe z autostrady E80 Stambuł - Ankara przy zjeździe w Sakarya (Adapazarı). Długość tej trasy ze Stambułu wynosi 230 km.

Z pobliskiej Bursy do Izniku najdogodniej jest dojechać trasą prowadzącą przez Yenişehir - najpierw drogą E90, a następnie 160 do Yenişehir i 595 do Izniku. Całkowita odległość z Bursy wynosi 88 km.

Powiązane artykuły: 

Powiązane relacje: