Rozległe ruiny Heraklei Latmijskiej położone są malowniczo nad jeziorem Bafa, które jest pamiątką po dawnej Zatoce Latmijskiej. Wokół tej zatoki w czasach antycznych założono wiele miast portowych, w tym Milet, Priene i Myus. Podobnie jak w ich przypadku, również dzieje Heraklei są związane z działalnością rzeki Meander, która przez stulecia stopniowo zamulała zatokę, pozbawiając położone wokół niej porty dostępu do Morza Egejskiego.

Ruiny Heraklei Latmijskiej

Heraklea założona została w położonym najdalej na wschód punkcie Zatoki Latmijskiej, u podnóży góry Latmus (tr. Beşparmak Dağı czyli Góra 'Pięciopalczasta'), i z tego powodu w najdawniejszych czasach nosiła nazwę Latmus (Latmos). Od czasu jej zdobycia przez karyjskiego króla Mauzolosa nazywana była Herakleą, co odzwierciedlało królewski plan hellenizacji Karii. Przydomek 'Latmijska' miał odróżniać ją od innych osad noszących tą samą nazwę.

Góra Beşparmak

Mityczne dzieje

Najciekawszą opowieścią związaną z Herakleą Latmijską jest historia Endymiona. Według lokalnej wersji mitu ten piękny młodzieniec był pasterzem, który pewnego wieczora zasnął w jaskini na zboczu góry Latmos. Śpiącego Endymiona ujrzała w swoim jasnym świetle Selene - bogini Księżyca. Zakochana Selene spędziła noc z młodzieńcem, ale gdy Zeus dowiedział się o ich miłości postanowił, że Endymion nigdy nie powinien obudzić się ze snu. Podczas gdy Endymion spał wiecznym snem, zachowującym jego młodość i urodę, Selene odwiedzała go i kochała się z nim, rodząc mu 50 córek (Freely 2008).

Góra Beşparmak

Mit o Endymionie przetrwał w pamięci mieszkańców Herakei aż do czasów chrześcijańskich. Endymion czczony był wówczas jako lokalny święty, jeden z wielu pustelników, których przyciągała góra Latmos. Na zboczach góry odkryto antyczny grobowiec z sarkofagiem, który uznano za miejsce spoczynku Endymiona i przekształcono w miejsce kultu religijnego. Co roku, w dniu, który poświęcony był obchodom święta Endymiona, lokalni mnisi otwierali sarkofag, a znajdujący się w nim szkielet wydawał podobno dziwne dźwięki, uznawane za próby nawiązania przez Endymiona komunikacji i przekazania ludziom imienia Boga. Potwierdzeniem (przynajmniej częściowym) prawdziwości tej opowieści jest odkryty przez archeologów grobowiec skalny. Co prawda nie ma w nim sarkofagu, ale wiele sarkofagów znajduje się na terenie ruin Heraklei, dodając temu miejscu romantycznej tajemniczości.

Ruiny Heraklei Latmijskiej

Zarys historii

Latmos było początkowo miastem karyjskim, sąsiadującym z terenami jońskimi. W V wieku p.n.e. należało do Ateńskiego Związku Morskiego, płacąc co roku składkę w wysokości jednego talentu.

W IV wieku p.n.e. Mauzolos z Halikarnasu zajął miasto, otoczył je imponującymi fortyfikacjami i całkowicie przebudował według założeń systemu hippodamejskiego, znanego również z Priene czy Miletu.

Mury obronne otaczające Herakleę Latmijską

Źródłem bogactwa Heraklei w czasach hellenistycznych był handel morski. Z relacji antycznego geografa Strabona wiadomo, że jeszcze w I wieku p.n.e. miasto posiadało dostęp do morza.

W okresie bizantyjskim Heraklea stała się miejscem, które chętnie wybierali pustelnicy i mnisi, zakładający na wybrzeżach jeziora Bafa, położonych na nim wysepkach oraz na zboczach góry Latmos wiele kościołów i klasztorów.

Na terenie Heraklei nigdy nie przeprowadzono systematycznych prac archeologicznych, więc jej rozległy teren jest stosunkowo słabo zbadany.

Ruiny Heraklei Latmijskiej

Zwiedzanie Heraklei

Ruiny Heraklei położone są na terenie współczesnej tureckiej wioski Kapıkırı.

Mury miejskie otaczające Herakleę zostały zbudowane przez Mauzolosa i rozbudowane przez Lizymacha około 287 roku p.n.e. Miały one długość około 6,5 km, a na ich obwodzie zbudowano aż 65 wież oraz wiele bram. Pozostałości tych fortyfikacji należą do najlepiej zachowanych tego typu budowli świata antycznego.

Mury obronne otaczające Herakleę Latmijską

Najważniejsza świątynia Heraklei była poświęcona bogini Atenie. Jej ruiny stoją na wzgórzu, górującym nad miastem. Świątynia została wzniesiona w okresie hellenistycznym. Składała się z celli czyli wewnętrznej komnaty oraz pronaosu czyli przedsionka otoczonego kolumnadą.

Świątynia Ateny w Heraklei Latmijskiej

Z agory, również pochodzącej z czasów hellenistycznych, w najlepszym stanie zachowała się ściana południowa.

Agora w Heraklei Latmijskiej

Niestety z buleuterionu czyli miejsca obrad rady miejskiej niewiele się zachowało. Odnalezione fragmenty architektoniczne pozwalają przypuszczać, że buleuterion z Heraklei przypominał ten z Miletu.

Tzw. sanktuarium Endymiona to świątynia typu prostylos, w której przed przedsionkiem stały cztery kolumny.

Wśród pozostałych budowli antycznych na terenie Heraklei warto zwrócić uwagę na rzymskie łaźnie i teatr oraz na fortecę z czasów bizantyjskich, położoną w południowej części miasta. Przy tym zamku położony jest cmentarz, na terenie którego znajdują się grobowce wykute w skale. Cześć z nich jest obecnie zalana wodami jeziora Bafa.

Brama prowadząca na teren antycznego cmentarza

Informacje praktyczne

Wstęp na tereny ruin Heraklei Latmijskiej był w 2012 roku darmowy. Podobno czasami w budce przy wjeździe do wsi pojawia się strażnik, pobierający za wjazd opłatę w wysokości 3 TL.

Ponieważ ruiny położone są na terenie współczesnej wsi Kapıkırı można tu nie tylko zjeść smaczny posiłek, ale również przenocować w jednym z kilku pensjonatów. Przykładowo cena pokoju 2-osobowego w pensjonacie Karia (tel. 0 90 252 543 54 90) to 180 TL (w tym dwa posiłki). Na terenie pensjonatu znajduje się również niewielkie pole namiotowe.

Pensjonat Karia

Obfity lunch serwowany w tym samym pensjonacie kosztował 50 TL za kilka potraw, które wystarczyły do wykarmienia 4 osób. Przygotowywane z lokalnych składników posiłki podawane są na świeżym powietrzu, na tarasie, z którego rozciągają się widoki na jezioro Bafa.

Köfte serwowane w pensjonacie Karia

Właściciel pensjonatu Karia organizuje również wycieczki trekkingowe po okolicy, docierające do jaskiń w masywie góry Latmos, w których zachowały się ślady pozostawione przez ludzi zamieszkujących je w czasach neolitycznych. Uwaga: wycieczki te są organizowane tylko wiosną i jesienią, latem - ze względu na wysokie temperatury - w góry nie warto się wybierać. Można również wykupić rejs łodzią po jeziorze Bafa.

Góra Beşparmak

Po miasteczku krążą za turystami lokalne starsze kobiety, sprzedające wyroby rękodzielnicze - trudno się od ich towarzystwa uwolnić.

Bibliografia

1. Akurgal, Ekrem, Ancient Civilizations and Ruins of Turkey, Stambuł, 2011
2. Freely, John, The Western Shores of Turkey, Londyn, 2008