Brama Kleopatry w Tarsus

Współrzędne GPS: 36.913202, 34.892067

Położenie w mieście: 

Tarsus to miasto z bardzo długą historią, przez której karty przewinęło się wiele ważnych postaci. Do najbarwniejszych epizodów w dziejach tego miasta należy z pewnością pierwsze spotkanie Marka Antoniusza z Kleopatrą. Miało ono mieć miejsce przy potężnej bramie miejskiej, która obecnie, na pamiątkę owego wydarzenia, nosi nazwę Bramy Kleopatry.

Brama Kleopatry w Tarsus

Antyczny Tars, stolicę rzymskiej prowincji Cylicja, otaczały dwie linie murów obronnych. Do wnętrza miasta prowadziły najprawdopodobniej trzy bramy, jednakże szczegółowe informacje o nich pochodzą z czasów o wiele późniejszych. Opisał je bowiem słynny osmański podróżnik Evliya Çelebi, który zawitał do Tarsu w 1671 roku. W swoim dziele, Seyahatnâme, wymienił on Bramę Górską, skierowaną ku górom Taurus, Bramę Adany - na drodze do położonego w kierunku wschodnim miasta o tej nazwie, oraz Bramę Portową - zwróconą ku wybrzeżu Morza Śródziemnego. To przez tą ostatnią bramę miała wjechać do Tarsu królowa Kleopatra VII. Należy jednak pamiętać, że obecnie widoczna struktura została najprawdopodobniej wzniesiona później, bo w II wieku n.e. i następnie przebudowana w średniowieczu.

Brama Kleopatry w Tarsus

Kleopatra przybyła do Tarsu w 41 roku p.n.e., na wezwanie rzymskiego męża stanu, Marka Antoniusza. Jego zamiarem było pozyskanie królowej Egiptu jako cennego sojusznika w planowanej wojnie z Królestwem Partyjskim. Kleopatra początkowo niechętnie zareagowała na zaproszenie, zwlekając z podjęciem podróży do Tarsu, zapewne aby pokazać, że królowa nie przybywa na każde zawołanie. Ostatecznie jednak wyruszyła w drogę, a jej przybycie do Tarsu zostało przygotowane jako gigantyczny spektakl. Do miasta przybyła drogą wodną, płynąc w górę biegu rzeki Cydnus, obecnie znanej jako Berdan Çayı. Za pojazd posłużyła jej obita złotą blachą barka ze srebrnymi wiosłami i purpurowymi żaglami. Statek wypełniony był kwiatami i obficie spryskany egzotycznymi perfumami. Sama Kleopatra przebrana była za grecką boginię miłości, Afrodytę. Marek Antoniusz nie mógł oprzeć się urokowi królowej, i oprócz sojusznika w wojnie, która wkrótce wybuchła między nim a Oktawianem, zyskał także kochankę.

Brama Kleopatry w Tarsus

Na podstawie analizy kamieni i zaprawy, z których zbudowano obecnie stojącą w mieście Tarsus Bramę Kleopatry, wiadomo, że starożytna struktura została przebudowana w okresie średniowiecza. Nie jest natomiast jasne, czy za przebudowę odpowiadali cesarzowie Bizancjum czy też władcy z dynastii Abbasydów. Mury obronne Tarsu zostały wyburzone w 1835 roku, na rozkaz Ibrahima Paszy, gubernatora Egiptu. Wskutek pierwszej wojny osmańsko-egipskiej, toczonej w latach 1831–1833, tereny Syrii oraz obszar wokół Adany, łącznie z Tarsem, dostał się pod kontrolę egipską. Brama Portowa jest jednym z nielicznych fragmentów murów obronnych Tarsu, które ocalały do naszych czasów.

W czasach osmańskich Bramę Portową nazywano Bramą Kobiecą (tr. Kancık Kapı). Od początków XX wieku w użycie weszła nazwa Brama Kleopatry (tr. Cleopatra Kapısı), nadana na pamiątkę wizyty w Tarsie egipskiej królowej. Obecnie wysokość bramy wynosi 8,5 metra, wysokość otworu to 6,2 metra, a jego długość - 6,5 metra. Jeszcze w latach 70-tych XX wieku pod bramą przebiegał ruch uliczny.

Obecny wygląd budowli jest wynikiem prac rekonstrukcyjnych przeprowadzonych w latach 80-tych XX wieku. Niestety w ich wyniku Brama Kleopatry utraciła swój antyczny urok i obecnie wygląda jak zupełnie nowa. Jedynie niewielki fragment jej fasady, którego nie pokryto nową warstwą połyskliwych bloków kamiennych, daje wyobrażenie o jej wyglądzie przed renowacją.

Brama Kleopatry w Tarsus

Tuż przy bramie stoi frapująca inskrypcja z czasów rzymskich, z okresu panowania cesarza Aleksandra Sewera czyli z lat 222–235. Co ciekawe, inskrypcję odnaleziono wbudowaną w ścianę Nowych Łaźni (tr. Yeni Hamam), zbudowanych w czasach tureckich. W 1982 roku wykuto ją z łaźni i umieszczono przy Bramie Kleopatry. Oryginalnie blok kamienny, wysoki na 1,45 metra i szeroki na 0,5 metra, zawierający inskrypcję, stanowił podstawę dla rzeźby. Inskrypcja wspomina miasto Tars jako najwspanialszą i najpiękniejszą stolicę prowincji rzymskich.

Inskrypcja przy Bramie Kleopatry w Tarsus

Położenie

Brama Kleopatry stoi pomiędzy dwoma pasami ruchu Bulwaru Ismeta Paszy (tr. İsmet Paşa Bulvarı), w ścisłym centrum miasta Tarsus. Od lokalnego muzeum archeologicznego dzieli ją odległość zaledwie 500 metrów.

Bibliografia

  • Arık, Osman, Kale, Mustafa, Birdir, Kemal (red.), Mersin, Mediterranean, Stambuł, 2009
  • Çelebi, Evliya, Seyahatnâme, tom 9 Anadolu, Suriye, Hicaz (1671-1672), Stambuł, 1935
  • Plutarchus, Lucius Mestrius (Plutarch), Life of Antony, Cambridge, 1988
  • Wilson, Mark, Biblical Turkey, Stambuł, 2012

Powiązane artykuły: 

Powiązane relacje: